Ijtimoiy reablitatsiya

J ism o niy zo 'ra vo n lik
18 yoshgacha bshlgan bolalarga nisbatan ko'rsatilgan 
tasodifiy bo'lm agan jarohatning har qaysisi. Jismoniy zo'ravonlik yuzga urish, 
itarish, bo'g'ish, yum dalash, kam ar yoki arqon bilan kaltaklash, og'ir predmetlar va 
pichoqlar bilan jarohatlar yetkazish shaklida namoyon bo'ladi.
Jism oniy zo'ravonlik o'z ichiga bolalami narkotik, alkogol moddalariga jalb 
qilishni, zaharlovchi yoki hushsizlantimvchi tibbiy preparatlar (masalan, vrach 
tom onidan yozib berilm agan uyqu chaqiruvchi)ni, shuningdek cho'ktirish 
urinishlari ham qamrab oladi.
J insiy zo 'r av o n lik
bolalar(qiz yoki o'g'il)ni kattalar yoki boshqa bolalar 
tom onidan o'zining jinsiy ehtiyojlarini qondirish manfaat olish maqsadida ulardan 
foydalanishdir. Jinsiy zo'ravonlik o'z ichiga har qanday jinsiy aloqani, jinsiy 
organlam ing tana kontaktini, bolalarni fohishabozlikka, pom obiznesga jalb
46

---

qilishni, bolaning oldida jinsiy organlami yalang'och holda ko'rsatish va unga 
sezdirmasdan yechinayotganida kuzatish kabi hollam i qamrab oladi.
Bo la ning za ru ra t va qiziqishlariga e'tib orsizlik
ota onalar yoki ayrim 
sabablarga ko'ra ulaming o'mini bosuvchi shaxslar tomonidan bolaning ovqatga, 
qiyinishga, uy joyga, ta'lim olishga, tibbiy yordam ga bo'lgan m ajburiy 
ta'minlanishi kerak bo'lgan zarurat va ehtiyojlarini ta'minlamaslik. Bolani baxtsiz 
hodisalarga olib keluvchi qarovsiz qoldirishlar yuqoridagilarga misol bo'la oladi.
Psix o lo g ik zo 'ra vonlik
doimiy yoki vaqti vaqti bilan bolani haqoratlash, 
o'qituvchi, tarbiyachilar, ota-onalar tarafidan ko'rsatiladigan qo'rqituvlar; uning 
insoniylik g'ururini kamsitish, ularni u qilmagan ishda ayblash, bolaga 
muxabbatning yo'qligini, unga adovatni namoyish etish. Shuningdek, bu 
zo'ravonlik turiga doimiy yolg'on va bolaga qo'yilayotgan talablar uning yoshiga 
mos emasligi ham kiradi.