A. N. Samadov, O. S. Jumanov

Aliflar.  Alif  yog„och  buyumlarining  yuzasiga  yopishqoqligini 
oshirish  maqsadida  bo„yashdan  oldin  surtiladi  va  yog„li  bo„yoqlarni 
eritishda foydalaniladi. Xomashyosiga qarab ikki guruhga bo„linadi: 
1. Tabiiy  aliflar.  Tez  quriydigan  zig„ir  va  kanop  yog„laridan  ochiq 
qozonlarda 160°С da yoki yopiq qozonlarda 280°C da qizdirish natijasida 
olinadi.  Ikkinchi  usulda  sodir  bo„lgan  polimerizatsiya  jarayoni  tufayli 
undan buyum yuzasida hosil bo„ladigan pardaning pishiqligi va yalliroqligi 
yuqori,  ammo  rangi  yuqori  haroratda  qizdirilgani  uchun  to„qroq  bo„ladi, 
ayniqsa, kanop moyidan olinganida. Qurishi bo„yicha, aksincha, kanopdan 
olingan  alif  bir  pog„ona  yuqori  turadi  (yod  soni  1600).  Bu  ko„rsatkich 
bo„yicha  birinchi  usulda  olingan  oksidlangan  alif  (yod  soni  400) 
polimerizatsiyalangan alifdan (yod soni 300) ustun turadi. 
2. Yarim  tabiiy  aliflar.  Bular  yuqori  haroratda  qizdirilgan  yoki 

---

188 
 
kimyoviy  qayta  ishlangan  o„simlik  yog„lariga  erituvchi  moddalar  qo„shib 
olinadi.  Tarkibi  bo„yicha  uch  turga  bo„linadi:  zichlashtirilgan,  alkid  va 
qurama aliflar. 
Zichlashtirilgan  aliflar  o„simlik  yog„larini  300°C  da  qizdirish 
natijasida olinadi. Erituvchi modda sifatda uayt-spirt ishlatiladi. 160°C da 
ochiq qozonlarda olinsa, oksol alifi deyiladi. 
Alkid  aliflari  yarimquruvchi  (kungaboqar,  paxta  va  zaytun)  hamda 
qurimaydigan  (kanakunjut)  yog„larni  pentaeritrit  (pentaftal),  glitserin 
(gliftal)  va  ftal  kislotasi  bilan  qayta  eterifikatsiya  (kislota  va  spirtlarni 
o„zaro ta‟siri natijasida efir olish) qilib, uayt-spirtda eritib olinadi. Bularni 
ishlab  chiqarishda  kamroq  yog„  ketadi  va  hosil  qiladigan  pardasi  tashqi 
muhitga chidamliroq. 
Qurama  aliflar  zichlashtirilgan  aliflarga  qizdirilgan,  tez  va 
varimquruvchi  o„simlik  yog„lari  qo„shib  olinadi.  Bular  saqlash  davrida 
quyuqlashib ketmaydi.