Samarqand iqtisodiyot va servis instituti raxmatulla xaitboyev ekologik turizm

4. Osiyo modeli
hozirgi vaqtda shakllanish bosqichida. Bu 
modeldagi milliy parklarning faoliyat ko‘rsatishi asosan davlat 
tasarrufida. Osiyo davlatlari o‘z ichki turizmida ham xalqaro 
miqyosda rivojlanib borayotgan, tabiat muhofazasida va mahalliy 
aholi ijtimoiy-iqtisodiy hayotida muhim istiqbolli yo‘nalishlarni 
ta’minlaydigan ekoturizmni rivojlantirishda milliy parklar va 
alohida muhofazadagi hududlardan foydalanish tizimini yaratishga 
yoki tadqiq qilishga jiddiy kirishgan emas.
Ekoturizmni rivojlantirishdagi Osiyo modeli yuqorida qayd 
qilganimizdek, endigina rivojlanish yo‘lida. Osiyodagi davlatlardan 
Hindiston, Tayland, Janubiy Koreya, Malayziya, Xitoy va 
Yaponiya davlatlari ko‘p yillardan beri ekoturizmni rivojlantirib 
borayotgan davlatlar qatoriga kiradi.
Ilmiy adabiyotlarda Osiyo davlatlarida milliy parklar va 
alohida muhofazadagi hududlardan ekoturizmni rivojlantirishga 
kirishmayotganligining sabablari ham tadqiq qilinmaganligi qayd 
etilmoqda. Bu holat O‘zbekistonda ham mavjud. Lekin, so‘nggi 

---

76
77
yillarda alohida muhofazadagi hududlardan ekoturizmda foydalanish 
asta-sekinlik bilan va o‘ta hushyorlik bilan oldinga siljiy boshladi.
Ekoturizmning 
Osiyo modeli
Milliy parklar 
davlat nazoratida 
va muhofazasida
Moliyalashtirish 
davlat hisobidan
Turizmda 
foydalanishga 
ruxsat berilmagan
Turizm 
infratuzilmalari 
yaratilmagan
Xalqaro turizmga 
qisman ruxsat 
berilgan
4-diagramma.
Ekoturizmni rivojlantirishda xalqaro Osiyo modeli
Bu yo‘nalishda BMTning vatanimizdagi vakolatxonasining 
xalqaro GEF loyihasi asosida Badayto‘qay davlat qo‘riqxonasi 
xalqaro biosfera rezervatiga aylantirildi. Hozirda bu rezervatda 
xalqaro hamkorlikda olimlar rezervatning taraqqiyoti bo‘yicha 
ilmiy tadqiqotlarni olib bormoqdalar. Bu biosfera rezervatidan 
xalqaro EKONET tizimida ekoturizmni rivojlantirish boshlandi. 
Chunki biosfera rezervatida mahalliy aholi ham yashaydi. Bu 
aholi ekoturistlarga ekoturistik xizmatlarni ko‘rsata boshladi.