Samarqand iqtisodiyot va servis instituti raxmatulla xaitboyev ekologik turizm

2. Yevropa modeli. 
Birinchi Yevropa milliy parki 1909-yilda 
Shvetsiyada tashkil topgan. Bu modelning o‘ziga xos afzalliklari 
Buyuk Britaniyada ishlab chiqildi. Bu modelda ishlash g‘arbiy 
Yevropa va Yaponiyada tashkil qilindi va tobora rivojlanib 
bormoqda.

---

72
73
E’tibor qiling, birinchi Yevropa milliy parki Shvetsiyada tashkil 
qilindi. Buyuk Britaniyada amaliy jihatdan ishlab chiqildi. Yevropa 
va Yaponiyada sinab ko‘rildi va muvaffaqiyat bilan ishlamoqda. 
Ekoturizmni rivojlantirishda davlatlarning hamkorligidan namuna 
olishimiz kerak. 
Bu modelning asosiy xususiyatlari milliy 
parklarning hududlari kichikligi va aholining ekologik bilim 
va madaniyat yuqori darajadaligi bilan farqlanadi. Bu modelni 
moliyalashtirish davlat tomonidan amalga oshiriladi. Shuning 
uchun ham transport, yo‘l kommunikatsiyalari va ekoturizm 
infratuzilmalari juda yuqori darajalarda tashkil qilingan.
Ekoturizmning 
xalqaro
Yevropa modeli
Milliy park 
maydonlarining 
kichikligi
Turizm 
infratuzilmalarining 
yaratilganligi
Davlat siyosati- milliy 
park xalq uchun 
va xalq hisobidan 
rivojlantiriladi
Milliy park 
maydonlarining 
50% i davlat mulki 
50% i xususiy 
sektorda ekanligi
Xususiy 
sektorda milliy 
park nazorati 
xususiy sektorga 
berilganligi
Ichki turizmda davlat 
aholining dam olishi 
va rekreatsiyasini 
tashkil qilishi
Xalqaro va 
ichki turizmda 
foydalanishga 
ruxsat 
berilganligi
Ekologik muvozanatni 
saqlash va nazorat 
qilishga davlat mablag‘ 
ajratadi
2-diagramma.
Ekoturizmni rivojlantirishda xalqaro Yevropa modeli
Yevropa modelidagi milliy parklarning yana bir xususiyati 
shundaki, deyarli 50% milliy parklar xususiy sektorda. Milliy 
parklarning eng katta shiori – mamlakat aholisining sog‘ligini 
tiklash va dam olish sharoitlarini yaratish hisoblanadi. Shuning 
uchun ham ichki ekoturistlar oqimi juda katta, lekin tashqi 
ekoturizm oqimi ham katta miqdorlarni tashkil qiladi.
Yevropa davlatlaridagi milliy parklarning tashkil qilinishi 
muhitini va sharoitini hisobga olsak, dastlab shunday omilga e’tibor 
berish kerakki, yevropaliklar ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyotda boshqa 
xalqlarga nisbatan ancha oldinga chiqib olgan xalqlardir. Ularning 
aholi eng zich joylashgan materikda yashayotganligi ilmiy-texnika 
rivojlanib borayotganligi uchun ham, ikkinchidan, bu davlatlarda 
yashayotgan xalqlarning ijtimoiy-siyosiy ongi va madaniyatining 
juda yuqori bo‘lganligi ham o‘z davlatlari rahbariyati oldiga tabiat 
muhofazasini dadil qo‘yganligi, o‘zlarining ham global ekologik 
muammolarning tobora kuchayib borayotganligi o‘z vaqtida 
tushunib olganliklari edi.
Yevropa davlatlari o‘z davlatlari tabiati va tabiiy resurslarni 
saqlab qolishda va ekologik turizmni rivojlantirishda o‘zaro 
hamkorlikni tashkil qilishdi. Chunki, Yevropa davlatlari biri- biri 
bilan chegaradosh davlatlar hisoblanadi va Yevropa qit’asi tabiati 
tabiiy geografik mintaqalarni tashkil qilganligidan bu davlatlarning 
chegaralariga bo‘ysunmaydi. Shuning uchun ham bu davlatlar 
ekologik tizimlarni birgalikda va o‘zaro hamkorlikda muhofaza 
qilishadi. Shu nuqtayi nazardan ham bu davlatlar ekoturizmni 
rivojlantirishda hech ikkilanmasdan AQSH va Yevropa ekologik 
modellariga yangi texnologiyalar kiritishib amaliyotda qo‘llay 
boshladilar.