O’zbekiston respublikasi oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi namangan muxandislik-texnologiya instituti turdali toshmirzayevich malikov

Ilmiy bilish va uning usullari. 
Fanlar ilmiy bilishning shakllaridir. Fanlar borliq 
va uning turli ko’rinishlari: tabiat, jamiyat, inson tafakkuri to’g’risidagi ilmiy bilish 
jarayonida yuzaga kelgan bilimlar tizimlaridan iboratdir. Ular insonning borliqni 
bilishi, o’rganishi va o’zlashtirishining o’ziga xos nazariy shakllari bo’lib, o’zlarida 
moddiy va ma’naviy omillami birlashtiruvchi ko’p qirrali ijtimoiy hodisalar. 
Fanlarning predmeti, keng ma’noda,insonni qurshab turgan borliq va uning 
shakllaridir. Shu jihatdan fanlarni ularning predmetlariga ko’ra, shartli ravishda: 
tabiatshunoslik, jamiyatshunoslik
va ularning o’rtasidagi 
texnika fanlariga
bo’lish 
mumkin. 
Tabiatshunoslik fanlari tabiatni bilish, o’zlashtirish va o’zgartirish qonunlarini 
o’rganadi. 
Jamiyatshunoslik fanlari esa,ijtimoiy munosabatlarni, insonni va uning 
jamiyatda tutgan o’rnini, jamiyatning ijtimoiy, iqtisodiy va ma’naviy hayotini 
o’rganadi. 
Texnika fanlari bo’lsa, inson tomonidan ixtiro qilingan mashina va 
mexanizmlar, ularning tuzilishi, qurilishi va ish faoliyatining qonuniyatlarini 
o’rganuvchi fanlardir. Texnik fanlarning vazifasi insonni texnika qurilmalari haqidagi 
bilimlar bilan qurollantirib, yangi texnika vositalarini yaratishga yordam berishdan 
iboratdir. 
Fanlarni yana amaliy va fundamental fanlarga ham bo’lishadi. Bunda ishlab 
chiqarish bilan bevosita bog’liq bo’lgan, erishilgan har bir yangi natijasi ishlab 
chiqarishga bevosita tatbiq etilib boradigan fanlar 
amaliy fanlar,
deyiladi. 

---

139 
Fundamental fanlar esa tabiat, jamiyat, inson va inson tafakkuri taraqqiyotining 
umumiy qonuniyatlarini nazariy jihatdan o’rganuvchi fanlardir. Amaliy va 
fundamental fanlar o’zaro chambarchas bog’liq bo’lib, fundamental fanlar borliqning 
turli sohalari qonuniyatlarini ishlab chiqarishga joriyetib, ijtimoiy-amaliy masalalarni 
ham hal qilishga tatbiq etadi. 
Tabiatshunoslik, jamiyatshunoslik va texnika fanlaridan farqli, falsafa insonning 
borliq haqidagi eng umumiy bilimlari tizimidan iborat bo’lib, boshqa barcha fanlarga 
metodologik asos bo’lib xizmat qiladi. Barcha fanlarning o’ziga xos tadqiqot usullari 
(metodlari) bor. Ulaming metodologiyasi esa, barcha fanlarning yutuqlarini 
umumlashtirishdan kelib chiqqan falsafiy xulosalardir.