Холдор Чиниқулов, Анвар Жўлиев

44-расм. Антиклинал ва синклинал 
бурмалар.

---

141 
ѐтган бўлади. Бурма ядроси ер юзасида, одатда, ювилган ҳолда 
учрайди. 
Қатламларнинг бук-
ланиш 
чизиғи 
бўйича 
бурмани иккига бўлувчи 
ҳаѐлий текислик бурма-
нинг 
ўқ текислиги
деб 
юритилади (45-расм). Бур-
ма ўқ текислиги муҳим 
элементлардан 
бири 
бўлиб, 
унинг 
фазода 
тутган вазиятига қараб 
бурмаларнинг морфологик 
турлари ажратилади. Бурма ўқ текислиги билан рельеф юзасининг 
кесишишидан ҳосил бўлган чизиқ бурманинг 
ўқ чизиғи
дейилади. 
Бурма ўқ текислиги билан бурмада қатнашаѐтган қатламлардан 
бирининг юзаси кесишишидан ҳосил бўлган чизиқ бурма 
шарнири
дейилади (46-расм). 
Қатламларнинг 
бук-
ланиш 
ҳолатига 
қараб 
бурма шарнири горизонтал, 
қия, эгри ва тўлқинсимон 
бўлиши мумкин. Бурма 
шарнири ѐрдамида унинг 
фазода 
тутган 
вазияти 
аниқланади. Бурма шарни-
рининг бўйлама йўналишда 
бир неча бор шўнғиши ва 
кўтарилишидан 
бурма 
ундуляцияси
ҳосил бўлади. 
Бурма шарнири билан унинг горизонтал текисликка ўтказилган 
проекцияси орасидаги бурчак бурманинг шўнғиш ѐки кўтарилиш 
бурчаги дейилади.
Ҳар қандай бурма ўз ўлчамларига эга. Уларнинг эни, бўйи ва 
баландлиги бўлади (47-расм). Бурманинг 
эни
(кенглиги) ѐндош 
бурмалар ўқ текисликлари орасидаги масофадан иборат бўлади. 
Унинг 
узунлиги
қарама-қарши томонда бурмада қатнашаѐтган 
маълум қатламнинг шўнғиш нуқталари орасидаги масофага тенг, 
45-расм. Бурманинг ўқ текислиги.
46-расм. Бурмаларнинг шарнири ва 
қанотлари.

---

142 
баландлиги
эса ѐндош қарама-қарши бурмалар қулфлари орасидаги 
вертикал масофага тенг бўлади. 
Бурмаларнинг морфо-
логик турлари.
Бурмалар 
горизонтал текисликка нис-
батан қавариқ-ботиқлигига, 
ўқ текислигининг вазиятига, 
бурма қанотлари орасидаги 
муносабатга, 
қулфининг 
шаклига, эни билан бўйи 
орасидаги 
нисбатга 
ва 
бошқа ҳусусиятларига қараб 
морфологик 
турларга 
бўлинади. 
Бурмалар ўқ текислигининг вазиятига қараб 
симметрик
ва 
асимметрик
бурмаларга бўлинади (48а,б-расмлар).