Холдор Чиниқулов, Анвар Жўлиев

48-расм. Бурмаларнинг морфологик турлари: а-симметрик бурма: б- 
асимметрик бурма; в-ѐтувчи бурма; г-шўнғувчи бурма.
Симметрик бурмаларда ўқ текислиги вертикал жойлашган 
бўлиб, уларнинг қанотлари бир хил қиялик бурчагига эга бўлади. 
Асимметрик бурмаларда эса ўқ текислиги қия ѐки горизонтал ѐтган 
бўлиб, қанотлари турли қиялик бурчагига эга бўлади Асимметрик 
бурмалар орасида 
қия, тўнтарилган, ѐтувчи 
ва
шўнғувчи
турлари 
ажратилади (48-б,в,г-расмлар). 
47-расм. Бурмалар шарнирининг планда 
ва кесмада тасвирланиши.

---

143 
Қия бурмаларда қанотлари қарама-қарши томонга ѐтган 
бўлиб, унинг ѐтиш бурчаги ҳар хил ва ўқ текислиги қия 
бўлади.Тўнтарилган бурмаларда қанотлари бир томонга ѐтган ва ўқ 
текислиги қия жойлашган бўлади. Уларда тўғри ва тўнтарилган 
қанотлар ажратилади. Ётувчи бурмаларда ўқ текислиги горизонтал 
ѐтган бўлади. Шўнғувчи бурмаларда ўқ текислигининг олдинги 
қисми пастга қараб энгашган бўлади Баъзи ҳолларда бундай 
бурмаларнинг устки қисми ювилиб кетиши натижасида уларнинг 
ядросида, шакли бўйича синклинал бурмани эслатувчи қолдиқни 
кузатиш мумкин. Лекин унинг марказида ѐш эмас, балки нисбатан 
қари тоғ жинслари ѐтган бўлади. 
Бурмалар қанотлари орасидаги муносабатга қараб 
одатдаги, 
изоклинал 
ва
 елпиғичсимон
турларга бўлинади. 
Одатдаги бурмаларда қанотлари қарама-қарши томонга ѐтган 
бўлади. Изоклинал бурмаларда қанотлари бир-бирига параллелдир. 
Елпиғичсимон бурмаларда уларнинг қанотлари елпиғичсимон 
тарзда ѐки ѐйилган бўлади. 
Бурмалар 
эни 
билан бўйи орасидаги 
нисбатга қараб 
чўзиқ, 
брахиформали 
ва
 
гумбазсимон
турларга 
бўлинади (49-расм). 
Чўзиқ бурмалар-
да уларнинг бўйининг 
энига нисбати 3 дан 
катта бўлади. Брахи-
формали бурмаларда 
бўйининг энига нис-
бати 3 дан кичик 
бўлади. Гумбазсимон бурмаларда бурма эни билан бўйи тахминан 
бир-бирига тенг бўлади. 
Флексуралар. 
Флексура
деб горизонтал ѐки қия ѐтган 
қатламларнинг тирсаксимон букланишидан ҳосил бўлган поғонали 
структурага айтилади. Флексураларда устки ѐки 
кўтарилган 
қанот
, пастки ѐки 
чўккан қанот
ва 
туташтирувчи
қанот сингари 
элементлар ажратилади (50-расм). 
Қия ѐтган қатламларда ҳосил бўлган флексуралар мувофиқ ва 
номувофиқ турларга бўлинади. Мувофиқ флексураларда устки,