Иктисодиёт ишлаб чикаришни ташкил этиш

Таянч иборалар: 
Ишлаб чиқариш жараѐни, асосий ва ѐрдамчи жараѐнлар, ишлаб чиқариш 
операцияси, ишлаб чиқариш босқичи, ишлаб чиқариш жараѐни структураси, ишлаб 
чиқариш жараѐни механизациялаштириш даражаси, ишлаб чиқариш даври, иш даври.
 
Назорат саволлари: 
1.
Ишлаб чиқариш жараѐнига тушунча беринг.
2.
Асосий ва ѐрдамчи жараѐнлар ўзаро қандай фарқ қилинади?
3.
Ишлаб чиқариш операцияси нима ва унинг қандай турларини биласиз?
4.
Ишлаб чиқариш босқичи ишлаб чиқариш жараѐнидан фарқланадими? 
5.
Ишлаб чиқариш жараѐни структураси орқали механизация даражаси қандай 
аниқланади? 
6.
Ишлаб чиқариш жараѐнини рационал ташкил қилиш принциплари нимадан 
иборат? 
7.
Ишлаб чиқаришда жараѐнларнинг пропорционаллигини тавсифланг.
8.
Ишлаб чиқаришда жараѐнларнинг узлуксизлигини таърифланг.
9.
Жараѐнларнинг ритмийлиги принципи нима учун қўлланилади?
10.
Жараѐнларнинг аниқлилик принципи қайси жараѐнларга хос? 
11.
Ишлаб чиқариш даврига тавсиф беринг.
12.
Ишлаб чиқариш даври давомийлигини қисқартириш йўлларини айтинг.
13.
Иш даври нима?
14. Иш даври коэффициенти нимани билдиради?
 

---

87 
 
X БОБ. АСОСИЙ ИШЛАБ ЧИҚАРИШНИ ТАШКИЛ ҚИЛИШ.
10.1. Асосий ишлаб чиқаришни ташкил қилиш вазифалари ва услублари. 
Асосий ишлаб чиқаришни ташкил қилишнинг вазифаси - умумий кўринишда 
ишлаб чиқаришнинг ҳамма элементларини самарали боғлаш ва улардан самарали 
фойдаланишдан иборат. Бунинг натижасида маҳсулот ишлаб чиқариш ошади ва меҳнат 
унумдорлиги ўсади. Таннарх камаяди, меҳнат шароити яхшиланади. Ишлаб чиқариш 
жараѐнини ташкил қилиш бошлангич хом- ашѐни ишлаб чиқариш ва иш жойлари 
бўйича тўхтовсиз ҳаракатни таъминлаши керак, ҳар бир иш жойида уларга ишлов 
берилиб тайѐр маҳсулотга айлантиришни тақозо қилади. Ишлаб чиқаришдаги 
узилишлар эса технологиянинг маҳсулот сифатини пасайишига олиб келиши мумкин. 
Шунинг учун ишлаб чиқаришда узлуксизликни таъминлаш керак, бу эса ўз навбатида 
ишлаб чиқариш жараѐни таркибий қисмлари ўртасидаги боғлиқлик ва уларнинг кетма-
кетлигини таъминлашдан келиб чиқади. Шундай қилиб, асосий ишлаб чиқаришни 
ташкил қилиш вазифаси фақат маҳсулот ҳажмини оширишдан эмас, тайѐр маҳсулот 
сифатини яхшилашдан ҳам иборат. Бундай хусусиятлар асосий ишлаб чиқаришни шакл 
ва услубларини қўллашда маълум талаблар намоѐн этади. Бу талабларга жавоб бериш 
учун жиҳозлардан тўғри фойдаланиш ва уларни вақт бўйича унумдорлигини боғлаш 
лозим. Озиқ-овқат саноати корхоналари серияли ишлаб чиқариш типига тааллуқлидир. 
Бундай ишлаб чиқаришда асосий ишлаб чиқаришни ташкил қилишда технологик 
жараѐн поток услубида амалга оширилади. Поток услубидан ташқари потоксиз ва 
партияли ишлаб чиқаришни ташкил қилиш услублари ҳам мавжуд. М.с.: Нон ишлаб 
чиқаришда партияли услуб фақат бошланғич босқичларда (тузлар, шакар эритмасини 
тайѐрлаш) қўлланилади.