V. R. Xaydarov, N. A. Djabbarov

Pastalar.
Bu dori turlari mahalliy ishlatish uchun mo„ljallangan yumshoq 
dori shakllari bo„lib, ular o„z tarkibida suspenziyalarni saqlagan (umumiy 
og„irlikka nisbatan 20% dan ko„p), asos tarkibida teng taqsimlangan qattiq dispers 
fazadan iborat. Pastalarni tayyorlashda surtmalar, gellar va kremlarni tayyorlashda 
ishlatilgan asoslardan to„laligicha foydalanish mumkin. 
Linimentlar. 
Bu dori turlari ham mahalliy ishlatish uchun mo„ljallangan 
yumshoq dori shakllari bo„lib, ular tana haroratida erish xossasiga ega. Bu dori 
turlariga surtmalar, kremlar, gellar va pastalarning xossalarini nomoyon etgan dori 
vositalari ham kirishi mumkin. 
Kremlar.
Bular ham mahalliy ishlatish uchun mo„ljallangan yumshoq dori 
turlari bo„lib, ular o„z tarkibida ikki yoki undan ortiq dispers tizimlarni saqlaydi. 
Tanlangan dispers tizimlar belgilangan saqlanish haroratida ma‟lum bir cho„kish 
tezligiga va past reologik ko„rsatkichlarga ega. Ularni assoan quyidagi turlari 
mavjud: 
-
gidrofob kremlar, ular suvni moydagi yoki moy-suv-moy tipidagi 
emulsion 
asoslar 
yordamida 
tayyorlanib, 
kerakli 
emulgatorlar 
bilan 
turg„unlashtiriladi; 
-
gidrofil kremlar, ular moyni suvdagi yoki suv-moy-suv tipidagi emulsion 
asoslar yordamida tayyorlanib, zaruriy emulgatorlar bilan turg„unlashtiriladi. 
Ularga shuningdek, suvda yoki suv-glikol aralashmasida eritilgan yuqori 
molekulali yog„ spirtlari yoki kislotalarining dispergirlangan dispers kolloid 
tizimlari ham kiradi. Bu kremlar sirt faol moddalari yordamida turg„unlashtiriladi. 

---

107 
Gellar.
Bu dori turlari ham mahalliy ishlatish uchun mo„ljallangan yumshoq 
dori shakllari bo„lib, ular o„z tarkibida suyuq dispers muxitida bir, ikki yoki ko„p 
fazali dispers tizimlarni saqlaydi. Ularning reologik xossalari nisbatan kam 
konsentratsiyadagi gel hosil qiluvchilar yordamida me‟yoriga etkaziladi. Bu dori 
turlaridagi gel hosil qiluvchilar qo„shimcha tarzda dispers tizimdagi suspenziyalar 
yoki emulsiyalarda turg„unlashtiruvchilar vazifasini ham o„taydi. SHuning uchun 
ham ular suspenzion gellar yoki emulsion gellar deb ataladi. Ular quyidagicha 
tasniflanadi: 
-
gidrofob gellar (oleogellar), ular gidrofob erituvchilardan tashkil topgan 
asoslarda (vazelin moyi yoki o„simlik moylari va boshq.) va lipofil gel hosil 
qiluvchilar (polietilen, kremniy (II) oksidi kolloidi, alyumin yoki ruxli sovunlar va 
boshq.) yordamida tayyorlanadi; 
-
gidrofil gellar (gidrogeli), ular suv, aralash gidrofil yoki suvsiz 
erituvchilar (glitserin, propilenglyukol, etil spirti, izopropil spirti) va gidrofil gel 
hosil qiluvchilardan (karbomerlar, sellyuloza hosilalari, tragakant va boshq.) 
tashkil topgan asoslar yordamida tayyorlanadi