A qodiriy nomli jizzax davlat pedagogika instituti boshlang’ich ta’lim fakulteti

4- Mutaxassislik fanlarini o‘qitish uslubining tizimlari 

---

Maqsadli reja 
1.Mutaxassislik fanlarini o‘qitish uslubining tizimlari haqida tushuncha. 
2. Mutaxassislik fanlarini o‘qitish uslubining tizimlarini xarakteristikasi 
3. Oliy ta’limda texnologiya ta’limi yunalishidagi mutaxassislik fanlari 
buyicha ta’limning konstruktorlik-texnologik tizimi. 
1. Mutaxassislik fanlarini o‘qitish uslubining tizimlari va uni rivoji haqida 
tushuncha. 
Ta’lim tizimi deb, amaliy kunikma va texnologiya malakalarini to‘g‘ ri tarkib 
topishini, kasbiy faoliyatga tayyorlashni ta’minlaydigan o‘quv materiallarining 
maqsadga muvofiq tuzilmasiga, uni tashkil etish va iz chilligiga aytiladi.Ta’lim 
tizimining mutaxassislik buyicha kasb ta’limi o‘zaro bog‘langan ikki, nazariy va 
amaliy ta’limidan iborat bo‘lib, ularni olib borishda bir-biridan farqlarini va o‘x 
shashliklarini e’tiborga olish kerak. Ta’limning bu ikki turi ham ta’lim mazmunini 
ajratish, uning qismlarini gruppalash, ularni o‘rganish izchilligini belgilash zarurli 
gi bilan bog‘liqdir. Bunday ajratish tamoillari va gruppalash tartibi
Буюм ёки 
предмет
Тизими
Oперация 
тизими
Oперация 
буюм тизими
MMT тизими (Moтoр 
машқтизими) 
Конструкцион – 
технол о г и к
система 
XIX asrning 
ikkinchiyarm
igacha qul 
langan ayr 
im mehnat 
usullarini ba 
jarish qoida 
lari bilan 
tanishmaga
na faqat us 
taning ishi 
va boshqa 
mehnat xara 
katlarini 
takrorlashga 
intilgan. 
XIX asrning 
oxirgi chora 
gida D.K. 
Sovetkin to 
monidan qo’ 
llanolgan,bu
nda faqat 
operatsiyala
rning bajar 
ilish tartibi 
va ishlov be 
rishning 
aniqligiga 
talablar 
qo’yiladiganj
iddiy 
kamchiliklar
ХХ asrning 
boshlarida 
oldingi ikki 
tizimdagi 
hamma 
yaxshi 
narsalarni 
o’z ichiga 
olgan 
buyumlarni 
tayyorlash 
buyicha 
texnologik 
Jarayonning 
bir qismini 
bajarib 
ayrim 
Oперацияион
Комплекс тизим 
20-yillar oxirida Markaziy 
mehnat instituti(MMI) ishlab 
chiqqan. Kunikmalarni shakl 
lantirish maxsus apparatlar 
va haqiyqiy mehnat jarayo 
nini eslatadigan mashqlarni 
qo’llash bilan amalga oshiri 
ladi. Ta’limga bunday yonda 
shish ma’qullanmadi va tez 
da uni rad rad qilishdi. MMI 
tomonidan mehnat harakat 
lari va mehnat usullari chu 
qur analiz qilinib, ularni 
tashkil qilish etish yullari 
belgilangan edi.
« Ishlab chiqarishni 
40-yillar oxirida 
Operatsiya- pred 
met va motor mash 
q tizimlarining ham 
ma ijobiy jihatlari 
operatsiya – komp 
leks tizimda yanada 
rivojlantirildiki, bu 
tizim buyicha o’qi 
tish o’quvchilarni 
oldin Ikki-uchta ket 
ma-ket operatsiyani 
o’zlashtirishi, so’hg 
ana shu operatsiya 
larni o’z ichiga olgan 
kompleks ishlarni 
bajarishga o’tishdan 
70 йилларга 
келиб Техник 
ижодкорлик, 
технологик 
процессларни 
рационаллаштир
ишда, 
буюмларни 
конструкциялаш 
ва меҳнатни 
ташкил қилишда 
қатнашиш ишчи 
фаолиятидаборга
н сари катта ўрин 
олмоқда. 
конструкторлик-
технологик, 
муаммоли-
аналитик 
системалари 
вужудга келди. 
Мутахассислик fanlari 
metodikasi tizimlari 
тизимлари tizimlari 

---

1-rasm. Mutaxassislik fanlari metodikasi tizimlari
o‘qitishning odatda mutaxassislik buyicha kasb ta’limi tizimining qaysini 
qullanishiga bog‘liq bo‘ladi. 
Ta’limning mutaxassislik fanlari buyicha texnologiya ta’limida buyum, 
operatsiya,operatsiya buyum, MMT tizimi yoki motorli mashq, operatsiya kom 
pleks, konstruksion – texnologik tizimlari bor. 
Ishlab chiqarish jarayonlarining avtomat lashtirilishi bilan ish funksiyalarida 
muhim o‘zgarishlar yuz berdi. Endilikda texnologiya opera siya larining asosiy va 
yordamchi operatsiyalariga bo‘linishi o‘z kuchini yu qotdi. Rejalashtirish va 
nazorat qilish buyicha asosan aqliy harakatlardan iborat yordamchi aqliy 
funksiyalar qator kasblar uchun asosiy funksiyalar bo‘lib qolmoqda. Texnik 
ijodkorlik, texnologik jarayonlarini ratsional lashtirishda, buyumlarni 
konstruksiyalash va texnologiyani tashkil qilishda qatnashish kasb egalari 
faoliyatida borgan sari katta urin olmoqda. SHu mu nosabat bilan texnologik, 
predmet-komplks, konstruktorlik-texnologik, muammoli-analitik va texnologiya 
ta’limi yunalishini mutaxassislik fan larining boshqa tizimlari haqida asoslar 
vujudga kela boshladi.