Jahonda umumqabul qilingan bank tizimi Jahon amaliyotida har bir mamlakatning Markaziy banki banklarning banki

«qoniqarsiz»
deb tas-
niflanadi. 
Tijorat banki sifati «qoniqarsiz» deb tasniflangan aktivlar uchun 
ularning qaytarilmagan asosiy qarz (qoldiq) summasining yigirma besh 
foizi miqdorida maxsus zaxira shakllantirishi lozim. 
Sifati «qoniqarsiz» deb tasniflangan aktivlarga xos barcha 
xususiyatlarga ega bo‗lib, mavjud sharoitda aktivlarning to‗liq 
qaytarilishini shubha ostiga va kam ishonchli qilib qo‗yadigan, 
«qoniqarsiz» aktivlarning hech bo‗lmaganda birorta ko‗rsatkichi, 
shuningdek, ayrim boshqa salbiy tavsiflari mavjud bo‗lsa (bozorda oson 
sotiladigan ta‘minotning mavjud emasligi yoki ta‘minlanmagan 
aktivlarning mavjudligi yoxud qarz oluvchining bankrot deb e‘lon 
qilinishi); 
- yaqin kelajakda aktivning qisman to‗lanish ehtimoli mavjud 
bo‗lsa; 
- asosiy qarz va foizlar bo‗yicha 90 kundan ortiq, lekin 180 kundan 
oshmagan muddati o‗tgan qarzdorlik mavjud bo‗lsa; 
- aktivlar sifati 
«shubhali»
deb tasniflanadi. Bunda yo‗qotishlar 
ko‗rish ehtimoli yuqori bo‗lgan, lekin ayrim ijobiy omillari mavjud 
bo‗lgan aktivlar sifati sharoit oydinlashguncha «umidsiz» deb 
tasniflanmaydi. 
Tijorat banki sifati «shubhali» deb tasniflangan aktivlar uchun 
ularning qaytarilmagan asosiy qarz (qoldiq) summasining ellik foizi 
miqdorida maxsus zaxira shakllantirishi lozim. 
Shartnomada 
belgilangan 
muddatda 
qaytarilmagan 
yoki 
qaytmasligidan dalolat beruvchi omillar yoki alomatlar mavjud bo‗lgan 
hamda qaytmaydigan yoki qiymati juda pastligi tufayli hisobini balansda 
aktiv sifatida yuritilishi maqsadga muvofiq emas deb baholanadigan, 
aktivlarning undirilishi sud jarayonida bo‗lgan; 
- qarzdor va lizing oluvchidan undirilgan, garovga qo‗yilgan mol-
mulkka bo‗lgan huquqlardan foydalanish yo‗li bilan tijorat banki 
tomonidan balansga qabul qilingan kundan boshlab uch oy muddatda 
sotilmagan va bank faoliyatini kengaytirish uchun sotib olingan binodan 
ikki yil mobaynida foydalanilmagan hamda bank faoliyati uchun ortiq 
foydalanilmay qo‗yilgan paytdan boshlab bir yil mobaynida sotilmagan 
bo‗lsa; 
- aktivlarning to‗lash muddati uzaytirilgan bo‗lsa; 

---

162
- asosiy qarz va foizlar bo‗yicha 180 kundan ortiq kunga muddati 
o‗tgan qarzdorlik mavjud bo‗lsa, bunday aktivlar sifati