Q usmonov, U. Jo‘rayev, N. Norqulov o zbekiston tarixi

Nodirshoh bosqiniga 
®rol dengizining shimolida istiqomat 
qarshi kurash 
Qilib turgan o‘zbek qabilalari 1741-yili
eronliklar zulmiga qarshi qo‘zg‘olon 
ko‘tardi. Bu vaqtda Nodirshoh Dog‘iston yurishi bilan band edi. 
U o‘g‘li Nasrulla boshcliiligida qo‘zg‘olonchilarga qarshi qo‘shin 
jo ‘natdi. Nasrulla qo‘zg‘olonni bostirib, Xiva taxtiga Elbarsning 
o‘g‘li Abu Muhammad (Abulg‘oziyxon II)ni o‘tqizdi. So‘ng 
Orolbo‘yi va xivaliklardan qo‘shin to ‘plab, otasiga madad berish 
uchun Dog‘istonga jo ‘natdi. Qo‘zg‘olon sababchilari bo‘lgan 
turkman yovmutlarini boshqa hududlarga ko‘chirtirdi.
Keyin Xiva taxtiga o‘tqizilgan qozoq sulolasidan 
G‘oyib ibn
Botir 
(Qoraboyxon) (1746—1756) inoqlar nufuzini yo‘qotish 
uchun kurashdi. Ular esa G ‘oyibning inisi Abdulla boshcliiligida 
xonga qarslii qo‘zg‘olon ko‘tardilar. Qo‘zg‘olonga Buxoro amiri 
Muhammad Rahim aralashdi. G ‘oyibni taxtdan tusliirib, o‘z 
vakili Temurg‘ozini xon etib tayinlaydi. Muhammad Rahim 
vafot etgach (1758-yili) o ‘zbek qabilalaridan inoqlar hoki­
miyatni yana qo‘lga oladilar.
• XVII asrdan boshlab Xiva xonligida hukmron sulola nufuzi 
pasaya bordi, qabila boshliqlarining ta ’siri esa kuchaydi. 
Natijada davlat parokandaligi yuz berdi.
• 1740-yilda Eron hukmdori Nodirshoh qo‘sliinlari Xivani 
o‘ziga bo‘ysundirdi.
Inoq 
(turkiycha — ishonch) — Markaziy Osiyoda XI —
XVIII asrlarda hukm surgan sulolalar saltanatida „maslahat-
chi“, ,,amaldor“, ,,vazir“ m a’nosini anglatgan.
1. XVII asrda Xiva xonligi siyosiy hayotiga doir bo‘lgan o‘ziga xos 
xususiyat nimada edi?
2. Amudaryo o ‘zanining o ‘zgarishi qanday oqibatlarga olib 
keldi?
3. „Xonlar o ‘yini“ deganda nimani tushunasiz?

---

22- §. Xiva xonligining iqtisodiy va madaniy hayoti