Q usmonov, U. Jo‘rayev, N. Norqulov o zbekiston tarixi

Shahar va shaharlar 
Xiva xonligida Xiva, Ko‘lma Urganch, 
hay0ti 
Yangi Urganch, Vazir kabi o‘nlab sha­
harlar mavjud b o ‘lgan. U lardan eng 
qadimiysi Xiva shahri b o ‘lib, 1997-yilda uning 2500 yilligi 
nishonlandi. Bu haqda YUNESKO 1995-yilda qaror qabul 
qilgan edi. Bu qaror — Xiva shahrining jahon madaniyati 
taraqqiyotida tutgan aloliida o‘mining e’tirofi bo‘ldi. Bugungi 
avlod o ‘z ota-bobolarining madaniy meroslari bilan haqli 
ravishda faxrlana oladi.
Xiva shahri miloddan awalgi V asrda yuzaga kelganidan 
buyon uning tarixi butun Xorazm tarixi bilan chambarchas 
bog‘liq bo‘lib keldi. Xivaning mashhurligi u bunyod etilgan 
davrlaridanoq Sharq bilan G ‘arbni bog‘lovchi savdo yo‘li 
o‘tganligi bilan izolilanadi.
Xiva shahri XVII asming I choragidan 1920-yil fevralgacha 
Xiva xonligining poytaxti bo‘lgan.
Ko‘hna Urganch 
Xonlikning yana bir shahri — Ko‘hna
Urganch (Gurganj) shahridir. Qadimda 
bu shahar joylashgan hudud hozirgi Turkmaniston (Tosh- 
hovuz viloyati) tarkibidadir.
Ko‘lma Urganchga asos solinganligiga 2000 yildan oshdi. 
Shahar muhim savdo karvoni yo‘llari kesishgan yerda joylash- 
ganligi uchun ham tez rivojlangan.
K o‘hna Urganch X — XI asrlarda Xorazm davlatining 
poytaxti edi. Bu shahar arab geograflari asarida Jurjoniya 
nomi bilan qayd etilgan. X asming ikkinchi yarmida poytaxt 
Gurganjda mustaqil amirlik tuzilgan. 995-yilda Gurganj amiri 
M a’mun ibn Muhammad poytaxti Kat shahri bo‘lgan xorazm- 
shohlami tor-m or etib, o‘zini Xorazmshoh deb e’lon qilgan. 
Shu tariqa Gurganj Xorazm davlatining yagona poytaxtiga 
aylangan.
XI—XII asrlarda bu shaharda madaniyat, ilm-fan rivojlandi. 
Shahar mustahkam qal’a-devor bilan o‘rab olindi.
1221-yilda Chingizxon hujumi natijasida K o ‘hna
Urganch shahri taqdiri nima bo ‘Iganligini eslang.

---

1646-yilda Abulg‘oziyxon hozirgi Urganch shahriga asos 
soldi. Bunga yuqorida qayd etilgan Amudaryoning o‘z yo‘na- 
lishini o‘zgartirib Oral dengizi tomon oqa boshlagani, buning 
oqibatida Gurganjning (K o‘hna Urganch) suvsiz qolganligi 
sabab bo‘lgan edi. Shundan keyin qadimgi Gurganjning nomi 
Ko‘hna Urganch bo‘lib qoldi.
. 
Vazir Xorazmning shahar-qal’alaridan