Urganch davlat universiteti bioinjeneriya va oziq-ovqat xavfsizligi fakulteti «biotexnologiya»

Fermentlarning aktivlik tasnifi 
Fermentlar hossalariga ko’ra oqsil tabiatli hisoblanib substratlarda uning 
miqdorini aniqlash boshqa oqsillar ham bo’lganligi sabali qiyin hisoblanadi. 
Shuning uv=chun ham ferrmentlarni substrat tarkibidagi moddalarning katalizlash 
xususiyatiga asosan aktivlik darajalari aniqlanildi. Fermentlarning aktivligi esa aktiv 
reaksiyadagi boshlang’ich tezligiga asosan aniqlaniladi. Reaksiyaning boshlang’ich 
tezligi esa ko’plab faktorlarga bog’liq bo’lib, bular pH, substrat konsentrasiyasi, 
harorat ko’rsatgichlaridir. Shuning uchun butun olam biokimyogarlar jamiyati 
fermentlarning aktivlik ko’rsatgichini “edenisa” aktivlik birligida o’lchashni taklif 
qilganlar. 
Standart aktivlik birligi. Belgilangan optimal sharoitlardagi 1 mkmol 
substratni 1 daqiqa ichida katalizlash hususiyati hisoblanadi. Ushbu birlik nemis tili 
va rus tilida “E” xarfi bilan, ingliz, fransuz, ispan tillarida “U” xarfi bilan 
belgilanadi. Xar doim ham reaksiyada katalizlanish mikromollari bilan aktivlikning 
belgilanishi noto’g’riroq bo’ladi sababi oqsil, kraxmal va pectin moddalarining 
molekulyar massalari xar doim bir hil bo’lavermaydi. Bunday paytlarda kataliz 
reaksiyasining modda guruhlariga ta’siri aniqlaniladi. Masalan oqsillar gidrolizida 
gidrolizlangan oqsil molekulalarini emas, balki hosil bo’lgan amino va karboksil 
guruhlar soniga qaraladi. Kraxmal gidrolizida esa gidrolizlangan glyukozid bog’lar 
hisoblaniladi va x. Fermentlar aktivligini belgilovchi komissiya a’zolari quyidagi 
taablarga rioya qilishni tavsiya etadi bulr quyidagilar: Aktivlikni aniqlashda 
boshlang’ich reaksiya tezligini harorat 30C da olib boorish zarur ekanligini aytadi 
va ferment ajralishining shiddati eng yuqori va reaksiya kinetikasi 0 ga teng bo’lgan 
optimal pH ko’rsatgichi belgilab olinadi. 
Agar substrat tarkibida kataliz mahsulotlari judaham kam youki judaham 
ko’p bo’lsa, milliedinisada(мЕилимU) va kiloedinisada (кЕикU) birliklaridan 
foydaalaniladi.
Ferment preparatlarining aktivligi. Fermentlarning aktivligi 1 ml ferment 
eritmasida yoki 1 gr preparat tarkibidagi miqdori bilan belgilanadi. Ferment aktivlik 
deb esa 1 minut ichida 1gr preparat yoki 1 ml ferment eritmasining ajratilgan 

---

moddalar millimol miqdoriga aytiladi. Millimollar miqdori standar “edenisa” 
miqdoriga teng hisoblanadi. Agar ferment gomogen bo’lsa, 1 mg ferment standart 
solishtirma aktivligi deb yuritiladi. Agar ferment ballastli aralashmali bo’lsa yani 
oqsil aralashmi, unda 1 mg oqsil birgiga asosan aktivlik belgilanadi. Molekulyar 
aktivligi deb 1 gr preparat yoki 1 ml ferment eritmasining 1 mmol reaksion guruhlar 
ta’siri natijasida olingan mahsulotlariga aytiladi. 
Agar ferment bir nechta katalitik aktivlik markazlariga ega bo’lsa, unda 
fermentning aktivligi katalitik markazlar aktivligiga ko’ra belgilanadi.Bunday 
fermentlar oddiy 1 aktivlik markaziga ega bo’lgan fermentlardan farq qilib aktiv 
markazlarining qancha ko’pligiga qarab, shuncha marta oddiy fermentlardan aktiv 
hisoblanishadi. 
Preparatning sharoit bilan bog’liq aktivligi. Ferment ishlab chiqarish 
texnologiyasida ferment aktivligi ko’rsatgichi bilan bir qatorda fermentlarning 
sharoit bilan bog’liq aktivligi ko’rsatgichi ham belgilanadi. Bu ko’rsatgich sanoatda 
ferment ishlab chiqarish mahsulotlarini baholaydigan ko’rsatgich bo’lib hamma 
ferment preparatlarida bo’lishi belgilangan. Ushbu ko’rsatgich ferment preparati 
takibida fermentning aniq miqdori, aktivligi va aniq qancha miqdorda aniq bir 
moddani qatalizlash hususiyat miqdorlari ko’rsatiladi.Fermentning sharoitlarga 
bog’liqlik ko’rsatgichi aniq standartlar asosida ishlab chiqiladi. 
Bunda 1 t sharoit bilan bog’liq ferment preparatiga 1 t standart aktivlikga ega 
bo’lgan ferment preparat qo’llaniladi.