Urganch davlat universiteti bioinjeneriya va oziq-ovqat xavfsizligi fakulteti «biotexnologiya»

Qattiq oziqa muhitida o’stirish 
Produsentlarni o‘stirish jarayoni sovitilgan steril oziqa muxitiga ekish 
materialini sepishdan boshlanadi. Davriy sterilizasiya sharoitida ekishni odatda 
sterilazatorning o‘zida uzliksiz aralashtirish yo‘li bilan o‘tkaziladi. Uzliksiz 
sterilizasiya qilish sharoitida esa oziqaga ekish sterilazatorning sovitish bo‘limida 
amalga oshiriladi va ekilgan oziqa muxiti kulütura bilan birgalikda o‘stirish sexiga 
yuboriladi. Kulturalarning qattiq oziqa muxiti sirtida o‘stirish jarayonini xar xil 
usullar bilan bajarish mumkin. Kyuvetalarga ekib o‘stirish ananaviy usul xisoblanib, 
ko‘p qo‘l mexnatini va ko‘p ishlab chiqarish maydonini talab qiladi. Produsentlarni 
mexanizasiyalashgan qurilmalarda o‘stirish birmuncha yangi usul bo‘lib 
xisoblanadi. Kyuvetali o‘stirish usulining elementar yacheykasi bo‘lib oddiy 
ruxlangan temir tunikadan yasalgan usti ochiq yoki yopiq va balandligi 20-50 mm li 
0,25-0,50 m
2
maydonga ega bo‘lgan idish tashkil qiladi. Bu idishning tag qismi 
teshikli yoki teshiksiz bo‘ladi. Kyuvetalarga 2-2,5 sm qalinlikda namlangan, ekilgan 
oziqa muxiti solinadi va u o‘stirish xonasiga yuboriladi. Bu erda kyuvetalar 
xarakatlanuvchan yoki stasionar uskunalarda bir necha qavatli qilib teriladi. Xar bir 
qavat orasi 10-11 sm bo‘ladi. Odatda bu qavatlar soni 18 ta atrofida bo‘lib, umumiy 
bo‘yi 2 m dan oshmasligi kerak. Birinchi kyuveta poldpn 20-25 sm balanlikda 
o‘rnatiladi. Xamma temir uskunalar karroziyaga qarshi material bilan qoplangan 
bo‘lishi lozim. Kyuvetalarni o‘stirish xonasiga bo‘shatishda ular formalin bilan 
dizenfeksiya qilinadi. O‘stirish xonalari xar xil shakl va ko‘rinishda bo‘lishi 
mumkin. Ko‘pincha ular uzun ensiz ikki tomoniga eshik o‘rnatilgan yo‘lak shaklida 
bo‘ladi. O‘stirish xonasi tepasida xavo xaydash va xavoni tozalash moslamalari 
o‘rnatiladi. O‘stirish xonalarida olib boriladigan butun texnologik jarayonlar 36-90 

---

soat davom etadi. Mexanizasiyalashgan o‘stirish qurilmalarini yaratishning 
imkoniyatlari oziqa muxiti qavatlarining orasida xavoning yaxshi aylanishi, 
zichlashib qolmasligi yoki tezda qurib qolmasligi kabi talablar bilan cheklangan. 
SHu bilan birga ularni shunday qurish kerakki, agarda o‘stirilayotgan 
mikroorganizmlar ifloslanib qolsa, o‘stirish tizimini to‘xtatmasdan shu erdagi 
ifloslangan oziqa muxitlarini bemalol almashtirish va sterilizasiya qilish 
imkoniyatitlari bo‘lishi kerak. Bunday nisbatan yaxshi qurilmalarga Djeffris, 
Xristensen, Anderkofler, Valershteyn, chexoslovakiya va VNIIFS, VNII biotexnika 
va boshqalar ishlab chiqargan uskunalarni kiritish mumkin. 
Djeffris va Xristensen qurilmalari tuzilishi jixatidan bir-birlaridan sal farq 
qilsada, ishlash mexanizmi xarakatlanuvchan tasma yoki transporterga asoslangan 
va xar bir o‘stirish jarayoni to‘liq bajariladi. Lekin bu qurilmalarda ifloslanish 
xodisasi ruy bersa butun boshli tizimni to‘xtatish va xamma qismlarini sterilizasiya 
qilish kerak bo‘ladi. Mikroorganizmlarni mexanizasiyalashgan o‘stirishning 
Anderkofler, Valershteyn va chexoslovakiya qurilmalarida o‘stirishni uzliksiz olib 
borish, xar bir qism va jixozlarni aloxida sterilizasiya qilish mumkin va ifloslanish 
jarayonida butun tizimni to‘xtatish shart emas. Ularning samaradorligi sutkasiga 0,4 
t. dan 10 t. gacha bo‘lishikuzatilgan.