O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maхsus ta’lim vazirligi o‘zbekiston respublikasi madaniyat va sport ishlari vazirligi

2. 
Fiziologik (ayniqsa, yurak –qontomir va nafas tizimi –kislorodni maksimal iste’moli, 
periferik qon aylanish ko’rsatkichlari va x.k). 
3. 
Biologik (biologik oksidlanish xususiyatlari, endokrin meyorlashish, modda almashinuvi, 
mushak qisqarish energetikasi). 
4. 
Tana sifatlari (qo’l –oyoq , tana uzunligi, tana vazni, mushak va yog’ qatlami vazni). 
5. 
Xromosommalar (genlar). 

---

52 
Xaraktlanish 
qobiliyatlarining 
rivojlanishiga 
psixodinamik 
xislatlar(jarayonlarning 
psixodinamik xususiyatlari, temperament, fe’li, ruxiy xolatlarni meyorlashtirish va o’z–o’zining 
ruhiy holatini meyorlashtirish va x.k). 
Odam qobiliyatlari haqida gapirilganda nafaqat uning o’quv jarayonida va biror 
xarakatlanish faoliyatida qo’lga kiritgan yutuqlarini , balki u ushbu ko’nikma va uddalamalarni 
qanchalik tez va oson o’zlashtirilishi ham aytish kerak. Murabbiy xarakatlanish qobiliyatlarini 
rivojlantirish uslub va vostitalarini , hamda ularni tarbiyalash borasidagi tashkiliy ishlarni yaxshi 
bilishi lozim. Ushbu holatda u aniq bir vaziyatga mos takomillashtirish vosita, ko’rinish va 
uslublarining optimal to’plamini tanlay oladi.
Demak, ayrim xarakatlanish (jismoniy)qobiliyatlarini o’rganishdan avval, kitobxonga 
eslatib o’tamiz, UJT har qanday sport turining asosi(bazasi) hisoblanadi: umumiy 
sog’lomlashtirishdan boshlab, mushak, yurak –qontomir , nafas olish tizimlarini rivojlantirishga, 
bo’g’imlardagi xarakatchanlikni va xarakatlarni muvofiqlashtirishni yaxshilashgacha , shular 
jumlasidandir. Jismoniy yuklamalar bilan uzoq shug’ullanish axloq -iroda va ruhiy sifatlarni 
mustahkamlaydi. Har qanday sport turida faqat ,UJT natijalariga ko’ra MJT vositalariga o’tish 
mumkin. Murabbiy yodda tutishi lozim, eng tezkor atletik sport tuolaridan biri -badmintonda,barcha 
jismoniy sifatlar rivojlantirish optimal darajada bo’lishi va doimo alohida texnik usullarni , 
shuningdek texnik xarakatlanish arsenalini egallash va rivojlantirishda sportchiga bo’lgan 
talablardan oldinda bo’lishi kerak. Ko’p yillik tayyorgarlik, badmintonchilarning organizmini turli 
yoshlardagi sensitiv davrlarda yuklama va uslublarni almashtirib , qo’llash yo’li bilan tabiiy 
rivojlantirishga mos bo’lishi kerak. Boshlang’ich davrda UJT vositalari asosiy o’rin tutadi, 
keyinchalik har xillikning va hajmning ortishi, mahsuslashgan xarakatlanish sifatlarni , uddalama va 
ko’nikmalarni o’zlashtirish va rivojlantirish imkonini beradi. Maxsus jismoniy imkoniyatlar 
rivojlanishi va texnik maxoratning ortgani sari, badmintonchilar o’yin va texnik tayyorgarlik 

---

53 
vositalari evaziga o’yin sifatini takomillashtirishadi, UJT vositalaridan, ayiqsa o’tish davrida,
doimo umumtiklovchi va jalb etuvchi sifatida foydalaniladi.
Quyida keltiriladigan jismoniy (xarakatlanish) qobiliyatlar haqidagi ma’lumotlar majburiy 
emas, uni xoxlagan kitobxonlar o’zlashtirishlari mumkin. Ushbu ma’lumotlar jismoniy tayyorgarlik 
asoslari to’g’risidagi bilim va tushunchalarni o’z ichiga olgan bo’lib, o’z ishiga