Innovatsiya-ziyo

Bu Aytoldbi aydbi sezyg bilgadin
Eshitgu biligsizka aysa kedin
Ulug 'dun eshitgy keraklig sezyg
Kichigka ayu bergy tutsa ezyg
Qkysh tbuflag ‘u sez Ыгэг sezlagy
Mena mundag‘ aydbi biliglig beg\r
Qkysh sezlayy bilga bomas kishi
Qkysh eshty bilga tyz bashbi
Ag'bin bolsayabtuq bilir ham bilig
Yatfu bolsa tegmas biligka alig.
Mazmuni:
127

---

Oyto ‘Idi aytdi: donodan tinglash,
So ‘ng nodonga so ‘zni kerakdir aytish.
Lozim s o 'zni ulug'lardan eshitmoq,
Tutolsa о ‘zini, kichikka aytmoq.
Ко 'p tinglab, oz-ozdan kerak so ‘zlamak,
Donodan menga bu ibratdir demak
Ко 'p so ‘zlagan kishi sanalmas dono,
Barchaga bosh bo ‘lar tinglagan dono.
Kamgap bo ‘Isa, kishi bilimli bo ‘lar,
Ezmaning bilimga ne vaqti qolar.
Tinglash so'zlashdan ham ikki karra qiyinroq ekanligini quyidagi 
rivoyatda koVrish mumkin. 
“Bir kuni qadimgi yunon faylasufi
Arastuning oldiga juda ham sergap yosh yigit kelib, ungq notiqlik
san 'atini о ‘rgatishni iltimos qilibdi. U uzundan-uzoq gapirib
bo'lgandan s o ‘ng Arastudan o'qish uchun qancha haq to'lash
lozimligini so 'rabdi.
- Sizdan boshqalarga qaraganda ikki barobar ko'proq haq
olinadi,
-
qovog‘ini solib javob beribdifaylasuf.
-N im a uchun? - hayron bo ‘libdiyigit.
- Chunki siz bilan ikki barobar ishlashga to'g'ri keladi: sizga
so ‘zlashni
o'rgatishdan avvaljim turishni(tinglashni) о rgatish lozim...''
Shuning 
uchun S.Mo‘mmovning “So‘zlashish san’ati” risolasi, Azim Suyunning 
“Azizlarim. . .” bayti epigraf sifatida qo‘yilgan asari “A w al 
tin g lash n i 
o’rgan” da’vati bilan boshlanadi.
Tinglash kommunikantlar maqsadida uyg‘unlik mavjud boTgan 
taqdirdagina amalga oshadi. Suhbatdoshlar orasida maqsad uyg‘unligi 
boTmasa, xalq iborasi bilan aytganda, suhbat qovushmaydi yoki 
uziladi, ya’ni muloqot jarayoni maqsadga erishmaydi. Tilshunos
S.Mo'minov bu haqda fikr yuritib, choyxonada o‘ta ta ’sirchanlik va 
kuchli hissiyot bilan Yusufjon qiziq uchun mutlaqo maqbul boTmagan 
mavzuda - qudalaridan shikoyat qilib “dardini to‘kayotgan” kishi 
suhbatiga chek qo‘yish uchun o‘rnidan turib itga salom berganligi
128

---

lavhasi keltirgan. Shunga yaqin, lekin endi kishi tabiati bilan aloqador 
holatni Tohir Malikning “Shaytanat” asaridagi Jamshid ismli qahramon 
tasvirida ham ko'rish mumkin. Muallif tasvirlaganidek, “