Бухоро давлат университети жисмоний маданият факультети

“ХОТИН-ҚИЗЛАР СПОРТИ: ИМКОНИЯТЛАР ВА ИСТИҚБОЛЛАР” 
157 
Оёқларининг шакли сон ва болдирнинг кўнгдаланг ўқи ҳам тизза ва товон бўғинларининг ички 
юзасининг муносабатига боғлиқ бўлиб, одам тик турганда аниқланади. Тўғри шаклли оёқлар шу билан 
ифодаланадики, унда сон ва болдирнинг ўқлари мос келади, бўғимларнинг ички юзаси бир бирига 
тегиб туради ёки орасида очиқлик кам бўлади. О-шаклидаги оёқларнинг фақат товон бўғимлари бир-
бирига тегиб туради, тизза бўғимлари эса бир-биридан қочиб туради. Сон ва болдир ўқлари ичкарига 
очилган бурчак ҳосил қилади. Х шаклидаги оёқларда бунинг тескариси бўлиб, тизза бўғимлари бир-
бирига тегиб, товон бўғимларининг ораси очиқ бўлади. 
Оёқ кафтининг шакли унинг кўнгдаланг ва эгрилик ҳолатига боғлиқ. Бу эгриликлар бир-бири 
билан боғланган кафт суякларидан ташкил топган бўлади. Яхши кафт ҳаракат-таянч аппарати 
ривожланган кишиларда бўлади. Уларнинг кафти тўғри бўлиб, кўндаланг ва эгриликлари яхшилиги 
кўзга ташланиб туради. Ясси оёқ кўндаланг ва эгриликлари баландлиги кичик бўлиб, пай-мушак 
аппарати жуда суст бўлган кишиларда учрайди, бунда оёқ кафти қисмлари орасидаги чегара 
кринмайди. Оёқ кафти-одам турганда ва ҳаракатланганда таянч аъзоси ҳисобланади.
Кўз билан текширишнинг асосий вазифаси одам танасининг тузилиши морфологи, физиологик ва 
психологик аломатларда намоён бўлади. Улар уч турга бўлинади.: нормастеник, астеник ва 
гиперстеник. Одамнинг тузилиши танасининг узунлигига ва энининг мутанносиблигига, суяк ва 
мушакларнинг қандай ривожланганлигига боғлиқ.
Нормастеник турдаги одам танасининг тузилиши, танани узунлигик ва кўнгдаланг ўлчамлари ва 
қисмларининг бир-бирига тўғри келиши ва тананинг асосий аъзолари-суяк, мушак ва ёғнинг меъёрида 
бўлишига айтилади. Астеник турдаги одамларга тананинг узунлиги энига нисбатан анча кўпроқ ва 
аъзолари яхши ривожланмаган бўлади. Гиперстеник турдаги одамлар танасининг эни бўйига нисбатан 
катта бўлиб, суяк ва мушак тармоқлари яхши ривожланмаган бўлади. Тананинг тузилиши ва 
физиологик функциялари орасидаги боғлиқликни ҳамда одамнинг хулқи ва касалликларини аниқлаш 
мақсадида одам танасининг тузилиши ва унинг мижози аниқланади.