Техник ва технологик фанлар со
ҳ
аларининг инновацион масалалари. ТДТУ ТФ 2020
119
Шу муносабат билан Республика худудида жойлашган кўмир манбаларини
қайта ишлаш орқали муқобил ёқилғи олишнинг янги усулларини ишлаб чиқиш
зарурати туғилди. Натижада жамиятининг энергетик эҳтиёжларини қондириш учун,
қисқа вақт ичида кўмир, саноат ва транспорт тараққиёти учун зарур бўлган энг муҳим
энергия манбаига айланди.
Тажрибада Ўзбекистондаги Ангрен кўмир конидан қазиб олинган фойдаланишга
яроқсиз 2БР-Б2 ва 2БОМСШ-Б2 маркали қўнғир кўмирларнинг
сифатини яхшилаш
мақсадида уларнинг сифат кўрсаткичлари аниқланиб, натижалар тахлил қилинди.(1-
жадвал)
1-жадвал
Анализ
тури
Кўрсаткичлар номи
2БР-Б2
2БОМСШ
-Б2
Техник
анализлар
Намлиги,%
Куллилик даражаси, А˚,%
Юқори ёниш иссиқлиги
ккал/кг
11.5
48.09
1610-2450
14.2
52.44
1540-2380
Элемент
таркиби
Углерод
Кислород
Водород
Азот
Олтингугурт
63-77
16-28
4.0-6.3
0.7-1.4
0,1-1,8
60-75
17-34
4.2-5.8
0.5-1.5
0,1-1,8
Кўмир кули
кимёвий
таркиби%
SiO
2
Fе
2
О
3
Аl
2
О
3
CаО
МgО
Nа
2
О
К
2
О
58.1
2.1
27.6
8.4
1.8
0.6
1.2
66.9
1.6
18.2
7.9
2.3
0.9
0.7
Геологларнинг маьлумотларига кўра, Ўзбекистон ҳудудида 2 миллиард тонна
захирага эга йирик кўмир кони мавжуд. Шунинг учун муқобил ёқилғи ва халқ
хўжалиги тармоқлари учун муҳим хом ашёлар олиш учун қаттиқ фойдали
қазилмаларни қайта ишлаш долзарб вазифадир. Кўмирни кимёвий қайта
ишлашнинг
махсус, арзон усулларини яратиш ва амалиётга жорий этиш ҳозирги куннинг асосий
талабларидан бири бўлиб қолмоқда[1]. Кўмирни саноат учун қимматли компонентларга
айлантириш мумкин бўлган асосий қайта ишлаш жараёнлари-қазиб олиш, бойитиш,
оксидланиш, ярим кокслаш ва кокслаш, газлаштириш, термик эритиш ва гидрогенлаш
шулар жумласидан ҳисобланади[2].
Ҳозирги кунда Ўзбекистон Республикасида унча катта бўлмаган нефт
захиралари мавжуд бўлиб, ишлаб чиқариш ҳажми халқ хўжалигининг барча
тармоқлари эҳтиёжларини қондиришга имкон бермайди.
Президент “Ўзбеккўмир” аксиядорлик жамиятининг молиявий барқарорлигини
ошириш масаласига алоҳида эътибор қаратди. Молия ва
энергетика вазирликларига
кўмир нархи тарифларини оптималлаштириш, тармоқнинг рентабеллигини ошириб,
инвеститсия харжатларини қоплаш бўйича топшириқлар берди. Шунга кўра сифатсиз
кўмирларни бойитиб халқ хўжалиги учун фойдаланиш
асосий муаммолардан бири
бўлиб қолмоқда.
Бу тажрибалар натижасида, қийин бойитиладиган кўмирларнинг физик ва
физик-кимёвий характеристикалари аниқланади. Бойитилаётган
синфнинг чегараси ва
бойитишнинг рухсат этилган технологик кўрсаткичлари аниқланади ( кукунланиш 35-
60%, ёқилғи массасини ажратиш 75-80%) . Максимал миқдорда кўмир олишнинг
қонунияти аниқланиб, бунда ёқилғи массаси ва кўмир турининг ажралиши 3 дан 10 мм
Техник ва технологик фанлар со
ҳ
аларининг инновацион масалалари. ТДТУ ТФ 2020
120
интервалда бўлади. Хамда юқорикукунли кўмир фракцияси борлиги аниқланади.
Қийин бойитиладиган кўмирларни физик ва физик-кимёвий характеристикалари
аниқланади(2-жадвал).
Биринчи марта зичлиги яқин бўлган кўп жинсли кўмирларни
самарали
фракцияларга ажратиш методлари ишлаб чиқилади.
2-жадвал
2БР-Б2 марканинг гранулометрик
таркиби
Do'stlaringiz bilan baham: