Вазирлиги тошкент молия институти

2.
 
Тармоқ ёки ихтисослашган иқтисодий ташкилотлар. 
Ғарбий доктрина учун халқаро ташкилотлар аъзоларини икки 
категорияга ажратиш характерлидир: тўла ҳуқуқли ва тўла ҳуқуқли бўлмаган 
аъзолар. Уларнинг фикрича, тўла ҳуқуқли аъзолар сирасига бошқарадиган 
давлатлар киради, тўла ҳуқуқли бўлмаган аъзолар гуруҳига эса 
бошқариладиган ҳудудлар, яъни тўла мустақилликка эришмаган ҳудудлар ва 
айрим суверен давлатлар ҳам киритилади.
Халқаро ташкилотлар аъзоларининг тўла ҳуқуқли ва тўла ҳуқуқли 
бўлмаганлар сирасига ажратилиши метропол давлатларнинг колониялари 
устидан устунликларини қонунийлаштиради.
Халқаро ташкилотлар аъзоларининг бошланғич, биринчи даражали 
(бирламчи) ва қўшилган аъзоларга бўлиниб, гуруҳланиши ҳам унчалик тўғри 
эмасдир. Бошланғич аъзолар ҳисобланадиган давлатлар, ташкилот таъсис 
ҳужжатининг ишлаб чиқиш бўйича конференцияда иштирок этган, ушбу 
ҳужжатни имзолаган ва тегишли муддатларда ратификация қилган 
давлатлардир. Инглиз тилида ушбу давлатлар “oruginal members” деб 
номланади. Агарда ушбу термин бошланғич аъзолар деб таржима қилинса, 
унинг синонимлари бўлиб «бирламчи», «бош», «асосий» каби сўзлар 

---

189 
ҳисобланади. Бундан қуйидагича маъно келиб чиқиши мумкин, яъни 
бошланғич аъзолар қолган иштирокчи аъзолар фаолиятига раҳбарлик 
қиладилар ва бошланғич аъзолар фикрлари доимо эътиборга олинмоғи лозим 
деган фикр пайдо бўлади. 
Халқаро ташкилотлар вужудга келиши сабаблари ва қайси тармоқларни ўз 
ичига олгани ҳамда олиб бораётган сиёсатларига кўра бир-бирларидан 
фарқлнади
Шимолий Атлантика шартномаси Ташкилоти (НАТО) 1949 йил 4 апрелда 
Шимолий Атлантика шартномасининг 9-моддасига асосан ташкил этилган. 
НАТО мақсадлари бу–БМТ Низоми тамойилларига мувофиқ барча 
аъзоларининг мустақиллиги ва хавфсизлигини ҳарбий ва сиёсий воситалар 
ёрдамида 
таъминлашдир. 
Ташкилот 
аъзо-давлатлар 
ҳавфсизлигини 
мустаҳкамлаш мақсадида ҳар томонлама ҳамкорлик ва биргаликда ҳаракат 
қилишни ўз олдига мақсад қилиб қўйган. НАТО Европада демократия, инсон 
ҳуқуқлари ва ҳуқуқий давлатнинг умумий қадриятлари асосида адолатли ва 
мустаҳкам тинчликни ўрнатишга сафарбар қилинган. НАТО мамлакатлари 
коллектив муҳофаза ва тинчлик, ҳамда хавфсизликни сақлаш мақсадида ўз 
интилишларини бирлаштиришга келишишган. 
БМТ ташаббуси билан 1948 йилда Кема қатнови бўйича ҳукуматлараро 
ташкилот тузиш тўғрисидаги масалаларни кўриб чиқиш учун Конференция 
чақирилди. Ушбу конференция Халқаро денгиз ташкилоти тўғрисидаги 
Конвенцияни муҳокама қилгандан сўнг уни тасдиқлади (Конвенция 1956 
йилдан кучга кирган).