Reja. Jismoniy tarbiya vositalarining umumiy tavsifi

Jismoniy mashqlarning shakli va mazmuni.
 
Jismoniy mashqlar bir-biridan 
mazmuni va shakli bo’yicha farq qiladi. Mazmunga jismoniy mashqqa kiruvchi 
xarakatlar, shuningdek mashq davrida organizmda kuchayib ketuvchi va 

---

shugillanuvchiga uning ta’sirini belgilovchi jarayonlar psixologik, fiziologik, 
bioximik, biologik va boshqalar kiradi.
Jismoniy mashqlarni bajarish erkin xarkatlar, xarakat tasavvuri diqqat, 
fikrlanish, irodaviy kuchlanish tuygu etish va bo’lak psixik xolatlar bilan bogliқ. Xar 
turli jismoniy mashqlarni bajarayotganda yurak-tomir, nafas olish va boshqa tizimlar 
faoliyatida xar xil o’zgarishlar bo’ladi. Bu o’zgarishlar, muvofiq darajada vujudning 
funktsional xosligini o’zgartiradi, gavda kattalashuvi va tizimlar taraqqiy etishiga 
olib keladi.
Jismoniy mashqlar mazmuni pedagogik nuqtai nazardan qarar ekanmiz 
bilish- tarbiyalash vazifalarini xarakat qobilyati va jismoniy jixatdan tarqqiy 
etirishda bajarishda ularning moxiyati nimadan iborat ekanligini aniqlash muximdir.
Jismoniy mashqning shakli uning va tarkibini ifoda etadi. Tashqi tarkibi 
ko’rinuvchan shakli bo’lib xarakatning bo’shliq, vaqt , dinamik porametrlari nisbati 
bilan xarakterlanadi. 
Jismoniy mashqlarning mazmun va shakli o’z aro bog’liqdir. Mazmun 
shaklga nisbatan yetakchi rol o’ynaydi. Masalan, yugurish tezligi bilan ortishi bilan 
qadam kattaligi egilish burchagi o’zgaradi ammo shakl xam mazmunga tasir 
ko’rsatadi: masalan, olisga itqitishda to’g’ri ko’l silkish jismoniy sifat o’zgarishiga 
tushish masofasi ortadi, u esa mushaklar quvvati o’zgarganidan darak beradi 
yo’nalish berishi mumkin. 
Jismoniy mashqlar texnikasi
 –
bu xarakatni bajarish usuli, uning yordamida 
xarkat vazifasi amalga oshiriladi. Masalan: biron buyumni turli usul bilan itqitish 
mumkin – “ Qo’lni tepadan orqaga o’tkazib yelka ustidan” , “ qolni to’g’ri tutib 
tepadan” va xokoza. Bu itqitish usullari turlicha bo’lib itkitish natijasiga ko’ra xam 
mushaklarning taraqqiy etishiga ta’siriga ko’ra xam bir biridan farq qiladi jismoniy 
mashq mexanikasi o’zgaradi, mukammalashadi. Bunga esa yeng yuqori 
ko’rsatkichlarga erishishga intilish, xarkatlarning biomexanik qonuniyatini ochish 
yuksak takomillashgan sport asbobidan foydalanish xamda shugillanuvchining 
jismoniy tayyorgarligini yaxshilash yo’llari bilan erishiladi. Jismoniy mashqlar 
texnikasining samaradorlik baxosi tashqi shaklga qarab chiqariladi, konkida nafis 

---

o’yinga tushish natija miqdori sakrash yugurish va boshkalar yoki xarakat vazifasini 
bajarish, nishonga urish. Jismoniy mashqlar texnikasida zanjiriy xalqalar va 
bo’laklarni aniqlovchi asosga aloxida etibor beriladi.