Biologiya 5 new indd

18-§. Tabiatni muhofaza qilish
Muhofaza qilinadigan hududlar.
Mamlakatimizda tabiatni mu-
hofaza qilish, uning boyliklaridan oqilona foydalanish O‘zbekiston 
Respublikasining Konstitutsiyasi va «Tabiatni muhofaza qilish 
to‘g‘risida»gi qonunga asosan amalga oshiriladi. Muhofaza qilina-
digan hududlarga qo‘riqxona, buyurtmaxona, milliy bog‘ va tabiat 
yodgorliklari kiradi.
1. 
Qo‘riqxona
odamning xo‘jalik faoliyati cheklangan hudud. Bu 
yerdagi tabiiy muhit qanday bo‘lsa, shundayligicha saqlanadi. Bu 
hududda mol boqish, mevalarni terish, hayvonlarni ovlash qat’iyan 
taqiqlangan. O‘zbekistonda qo‘riqxonalar juda ko‘p. Ulardan eng 
asosiylari quyida berilgan.
1. Chotqol davlat biosfera qo‘riqxonasi.
http://eduportal.uz

---

87
2. Nurota tog‘-yong‘oq davlat qo‘riqxonasi.
3. Zomin davlat qo‘riqxonasi. 
4. Zarafshon davlat qo‘riqxonasi. 
5. Surxon davlat qo‘riqxonasi. 
6. Hisor davlat qo‘riqxonasi. 
7. Kitob davlat geologiya qo‘riqxonasi. 
8. Qizilqum davlat qo‘riqxonasi.
2. 
Buyurtmaxona 
qo‘riqxonadan farq qilib, ma’lum davrlarda 
hayvonlarni ovlashga ruxsat beriladi; o‘simliklar buyurtma asosida 
ko‘paytirilib, obodonlashtirish uchun tarqatiladi (masalan, ar 
cha, 
qarag‘ayning ko‘chatlarini yetishtirish, mo‘ynasi uchun on 
datrani 
ko‘paytirish).
3. 
Milliy bog‘lar
odamlarning madaniy hordiq chiqarishi, estetik 
zavq olishi uchun ajratilgan hudud. Bunday joylarda o‘simliklarga 
chiroyli shakl berish, manzarali gullarni ekish, parvarishlash mum-
kin. Lekin gullarni payhon qilish, uzib olish, atrofni ifloslantirish 
mumkin emas.
4. 
Tabiat yodgorliklari
jonli va jonsiz tabiat yaratgan noyob, 
diqqatga sazovor joylar: g‘orlar, sharsharalar, g‘aroyib shaklli qo-
yatoshlar, daralar, buloqlar, yer yuzasining ochilib qolgan joylari 
va katta yoshli ulkan daraxtlar, toshga aylangan o‘simlik, hayvonlar 
kiradi. Mamlakatimizda 400 dan ortiq tabiat yodgorliklari ro‘yxatga 
olingan. Ularning ayrimlaridan turli davrlarga mansub osori ati-
qalar, toshga o‘yib chizilgan rasmlar, tosh haykallar va qadimgi 
odamlarning qoldiqlari topilgan Teshiktosh g‘ori, ibtidoiy odamlar 
yashagan Obirahmat g‘ori, Xo‘jakentdagi qoyatoshlarga chizilgan 
rasmlar shular jumlasidandir.