O’zbеkiston aloqa va axborotlashtirish

Jonlanish fazasida 
ishsizlik darajasi bir oz qisqarib, ishlab chiqarish 
darajasi sekin-asta o’sib boradi. Narxlar ham asta ko’tarilib, ssuda foizi 
o’sa boshlaydi. Iqtisodiyotning bandlik darajasining ortishi va foyda 
hajmining tezlik bilan o’sishi jonlanish fazasining yuksalish bosqichiga 
o’sib o’tishiga imkoniyat yaratadi. yangi sikl yuksalishning boshlang’ich 
nuqtasi hisoblanadi. 
Yuksalish fazasida 
ishchi kuchiga bo’lgan talabning kengayishi 
ishsizlikning birmuncha kamayishiga, hamda ish haqining o’sishiga olib 
keladiki, buning oqibatida iste’mol tovarlariga to’lovga qodir talab 
kengayadi. Pirovard talabning oshishi, o’z navbatida, iste’mol tovarlari 
ishlab chiqaruvchi tarmoqlarga, bozorni kengaytirishga jadal turtki beradi. 
Raqobat va foyda ketidan quvish oqibatida nomutanosibliklarning 
to’planib borishidan iborat zanjirli reaktsiya tezlashadi. Bu bilan yangi 
inqiroz muqarrar bo’lib qoladi. 
Alohida iqtisodiy sikllar bir-biridan davomiyligi va intensivligi 
bo’yicha keskin farqlanadi. Shunga qaramay, ularning hammasi bir xil 
fazalarga ega bo’ladi. Biroq bu fazalar turli tadqiqotchilar tomonidan 
turlicha nomlanadi. Masalan, yuqorida ko’rib chiqilgan iqtisodiy siklning 
fazalari klassik tavsifga ega bo’lib, ularni quyidagi 14.5-chizma orqali 
ifodalash mumkin. 
 
14.5-chizma. Iqtisodiy sikl fazalarining klassik jihatdan ifodalanishi 

---

262 
Hozirgi zamon iqtisod fanida iqtisodiy siklning 1380 dan ortiq turlari 
mavjudligi ta’kidlanadi. Quyidagi 14.1-jadvalda ularning ko’pchilik 
iqtisodchilar tomonidan tan olingan eng asosiy turlari ifodalangan. 
14.1-jadval 
Sikllarning asosiy turlari 
 
Sikl turlari 
Siklning 
davomiyligi 
Asosiy xususiyatlari 
Kitchin sikli 
2-4 yil 
Zahiralar miqdori –YaMM, 
inflyatsiya,bandlikning 
tebranishi,tijorat sikllari 
Juglar sikli 
7-12 yil 
Investitsion sikl- YaMM, 
inflyatsiya va bandlikning 
tebranishi 
Kuznets sikli 
16-25 yil 
Daromad- immigratsiya- uy-joy 
qurilishi- yalpi talab- daromad 
Kondrat’ev sikli 
40-60 yil 
Texnika taraqqiyoti, tarkibiy 
o’zgarishlar 
Forrester sikli 
200 yil 
Energiya va materiallar 
Toffler sikli 
1000-2000 yil 
Sivilizatsiyalarning rivojlanishi