O’zbеkiston aloqa va axborotlashtirish

i
nvestitsiya
 sarflaridagi o’zgarishga nisbati: 
Multiplikator samarasi 
= 
Real sof milliy mahsulot o’zgarishi 
Investitsiya sarflaridagi o’zgarish 
Yoki, 
Multiplikator koeffitsientini 
quyidagicha ifodalash ham 
mumkin: 
MPS
MPC
k
1
1
1



Bundan kelib chiqqan holda:
Real 
SMMdagi o’zgarish 
= 
mul’tipliqator koeffitsienti 
x 
investitsiylardagi o’zgarish.
Investitsion sarflardagi o’zgarishdan tashqari iste’mol, davlat haridi 
yoki
eksportdagi o’zgarishlar ham Multiplikator samarasiga ta’sir 
ko’rsatadi.

---

258 
Shu o’rinda ta’kidlash lozimki, jamg’arma va investitsiya darajasi 
ham o’ziga xos chegaralarga ega bo’lib, bu borada klassik va keynscha 
qarashlar tafovutlanadi. Klassik nazariya qarashlariga ko’ra, jamg’arma 
investitsiya manbai bo’lib, jamg’armaga nisbatan moyillikning yuqori 
darajasi muqarrar ravishda iqtisodiyotning yuksalishiga olib keladi.
Keynscha nazariya esa klassik talqinga qarshi chiqib, iqtisodiy 
jihatdan rivojlangan mamlakatlarda bu jarayon o’zgacha kechishi 
ta’kidlanadi. Chunki, rivojlangan mamlakatlarda jamg’armaga bo’lgan 
intilish investitsiyalariga bo’lgan intilishdan jadalroq borib, u quyidagi 
sabablar bilan izohlanadi: 
birinchidan, 
yuqori foyda keltiruvchi kapital qo’yilmalarning 
muqobil imkoniyatlari qisqarib boradi. Natijada kapital jamg’arishning 
o’sishi bilan uning amal qilishining keyingi qo’shilgan samaradorligi 
pasayib boradi; 
ikkinchidan, 
rivojlangan mamlakatlarda daromadlarning o’sishi bilan 
jamg’armaning ulushi oshib boradi. Shunga ko’ra, jamg’arma hajmi 
investitsiya 
sarflari hajmidan oshib ketsa, jamg’arma egalari 
muvaffaqiyatsizlikka duchor bo’ladilar. Bu holatni iqtisodiy adabiyotlarda 
«tejamkorlik paradoksi» tushunchasi orqali izohlanadi. 
Bu paradoksning mohiyati shundan iboratki, investitsiyalar nazariy 
jihatdan avtonom va hosilaviy investitsiyalarga ajratilib, avtonom 
investitsiyalar milliy daromad hajmi va uning o’zgarishiga bog’liq 
bo’lmasa, hosilaviy investitsiyalar milliy daromadning o’zgarishiga ham 
bog’liq bo’ladi. Aynan avtonom investitsiyalarga qo’shimcha ravishda 
o’sib boruvchi hosilaviy investitsiyalar iqtisodiy o’sishni kuchaytirishi, uni 
jadallashtirishi natijasida