Toshkent arxitektura qurilish instituti d. Sh. Inoyatova qurilishda menejment

12.1-shakl
Menejment samaradorliginnng turkumlanishi 
 
Ko’rsatkichlar 
Samaradorlik turlari 
Samaradorlik 
mazmuni
Iqtisodiy, ijtimoiy
Namoyon bo’lish 
doirasi
Xalq xo’jaligida, xo’jalik 
xisobida
Baxolash ob`ekti
To’liq (umumiy), lokal 
(xususiy).
Maqsadli mazmuni
Rejali, xaqiqiy, me`yoriy 
(potentsial), loyihali.
Xisob-kitob uslubi.
Absolyut (mutloq), solishtirma
Samaradorlikning maqsadli mazmuniga kura: a) rejali

---

199 
(rejalashtirish darajasi va taraqqiyot saloxiyatini tavsiflaydi); 6) xaqiqiy 
(erishilgan daraja sh uni ta`sirini tavsiflaydi); 
v) me`yoriy, yoki potentsialli (yanada yuqori samarali sharoitlardagi tizim 
faoliyatini aniqlaydi); g) loyihali (yangi boshqaruv tizimini loyihalashni 
ifodalaydi). 
xisob-kitob usuliga ko’ra mutloq va solishtirma samaradorlik turiga 
bo’linadi. Boshqaruv samaradorligini aniklashda mulkchilik muxiti mutloq 
samaradorlik talab etadi. 
Solishtirma samaradorlik, masalan aloxida texnik vositalardan foydalanishni 
baxolashda qo’llaniladi. Samaradorlikning xar bir turini nomlanishi, o’zining 
muxim jixatlarini tavsiflab berishi bilan birga, bir-birlari bilan o’zaro aloqada va 
uzaro borliqlikdadir. 
Ishlab chiqarishni boshqarish samaradorligi boshqa tur tushunchalar va 
tavsiflar bilan xam o’zro aloqadadir. Boshqaruvni baxolashda foydalaniladigan, 
eng diqqatga sozovor tavsifi quyidagilardir: 
- operativ (joriy), boshqaruv faoliyatini o’z vaqtida maqsadlar, vazifalar va 
ishlab chiqarish extiyojlari bilan muvofiqligi; 
- oqilonalik yoki boshqaruvni takomillashtirish. Bunda ishlab chiqarishga va 
boshqaruvga maqbul o’zaro ta`sirlarni ta`minlash, xamda boshqaruv faoliyatini 
markazlashtirish, maxsuslashtirish va boshqa tashkiliy tomonlarini ifodalash 
g’oyalari o’z ifodasini topadi; 
- tejamkorlik yoki boshqaruv natijalari boshqariluvchi ob`ektga kam mexnat, 
moddiy va moliyaviy resurslar xarajatlari bilan yondashishning muxim tomonlarini 
tavsiflaydi. 
Operativlik, tashkillashtirish va tejamkorlik –boshqaruvning yuqori 
samaradorligini muxim shartidir (20-shakl). Ishlab chiqarishni boshqarish tizimi 
birligi, uning samaradorlik birligini sifat tavsifotlari orqali tarmoq, kontsern va 
korxonada qo’llanilishni ifodalaydi. 20-shakl 

---

200 
Ko’rsatkich tushunchasi baxolanayotgan predmetning, ob`ektning qandaydir 
xususiyatlarini, jixatlarini, tomonlarini tavsiflaydi. Boshqaruv samaradorligini 
belgilaydigan ko’rsatkichlarni uch guruxga bo’lish mumkin: 
1. Texnikaviy kursatkichlar. Bu tur kursatkichlar boshqaruvning texnik 
vositalarini (dastgoxlar, xisoblash texnikalari va boshqalar) foydalanishning 
sifatlarini, belgilarini va ulardan foydalanish darajasini aniqlaydi. 
2. Tashkiliy kursatkichlar. Bu tur kursatkichlar boshqaruv jarayonining 
tuzilishi, tashkiliy tuzilma, axborot va hujjatlar bilan ishlashni aniklovchi tavsifga 
egadir. 
3. Ijtimoiy ko’rsatkichlar. Bu tur ko’rsatkichlar boshqaruv apparatining 
mexnat shartlarini, sanitariya-gigiyena, ruxiy-fiziologik, estetik tomonlarini va 
mexnatning ijtimoiy omillarini aniqlaydi.