Moliya fanidan ma’ruza matnlari 1-mavzu: Moliyaning mohiyati va funksiyalari Reja: Moliyaning ijtimoiy-iqtisodiy mohiyati

7. Daromadlarni aniqlash myetodiga kо‘ra
: 

barqaror (qat’iy) daromadli qarziy majburiyatlar; 

“suzuvchan” daromadli qarziy majburiyatlar. 
Ayrim hollarda qimmatli qog’ozlar bо‘yicha qat’iy stavkalar foizlarni tо‘lash borasida 
davlat xarajatlari о‘sishining sabablari bо‘lishi, boshqa bir hollarda esa ular foiz darajasining 
oshishini kutib о‘tirgan investorlarni qо‘rqitib Yuborishi mumkin. 
Byudjet defisitini qoplash uchun qarzlarni nisbatan Yuqoriroq darajada bо‘lgan foiz 
stavkalarida joylashtirishga tо‘g’ri kyeladi. Qarz muddati, odatda, 20-30 yilni tashkil etayotgan

---

qarz davri davomida о‘zining qarziy majburiyatlari bо‘yicha ana Shunday foizni о‘rnatib, davlat 
soliq tо‘lovchilarning zimmasiga qо‘shimcha xarajatlarni Yuklaydi. Amaliyotda bunday 
vaziyatdan chiqib kyetishning ikki varianti mavjud: 
1) pul mablag’lariga bо‘lgan ehtiyojni qisqa yoki uzoq muddatli qarzlarni va uzoq 
muddatli qarzlarni (foiz stakasi pasayib kyetgan paytda) chiqarish. Biroq bu holda qarz oluvchi 
yana bitta qarzni chiqarish, joylashtirish va uni qaytarish (uzish) bilan bog’liq bо‘lgan 
qо‘shimcha xarajatlarni amalga oshirishga majbur bо‘ladi. Bundan tashqari, foiz stavkasining 
oshishini (kо‘tarilishini) kutib, investorlar ikkinchi chiqarilgan qarzga nisbatan о‘z qiziqishlarini 
namoyon qilmaslik ehtimoli ham bu yerda bor; 
2) qimmatli qog’ozlar bо‘yicha tо‘lanadigan foizlarni sistyematik (uzluksiz) ravishda 
qayta kо‘rib borish. Bu holda Yuqorida kyeltirilgan barcha muammolar hal qilinadi. Hisob-kitob 
bazasi (asosi) sifatida, odatda, mamlakatdagi banklararo kreditlar bо‘yicha foiz stavkasidan 
foydalaniladi. Biroq bunday qarzlar о‘zining juda katta kamchiligiga ega, ya’ni qarzdor о‘z 
xarajatlarini Rejalashtirish imkoniyaga ega bо‘lmaydi. 
8.