Landshaft dizayni va interyer

27 
ORDERLAR KLASSIFIKATSIYASI 
Orderlarning klassik sistemasida beshta order sistemasi mavjud: doriy, ion, 
korinf, toskan va murakkabyoki kompozit order. Bunday klassifikatsiya 
(murakkabdan tashqari) antik davrlarda Vitruviy tomonidan qо‘llanilgan. Yuqoridagi 
orderlardan uchtasi – doriy, ion va korinf antik Yunoniston me’morchiligida vujudga 
elgan bо‘lib, kо‘rinishi о‘zgarib, qadimgi Rim me`morchiligiga tо‘g‘ri kelib qolgan. 
Murakkab order Rim me’morchiligining ancha kech paytida vujudga kelgan. 
Toskan orderi:
boshqa kanonik orderlardan farqli ravishda ancha bо‘rtma 
holatdadir. Vitruviyning sо‘zi bо‘yicha, toskan orderi toshli ustunga ega bо‘lgan, ular 
esa taxtali arzitravlar bilan berkitilgan bо‘lib, bu toskan orderiga "interkolumniy"lar 
sonini oshirishga imkoniyat bergan. Toskan orderi о‘zining boshlang‘ich holatida 
dastlab Etruss ibodatxonasida mavjud bо‘lgan, ammo bu ibodatxona bizning 
kunimizgacha yetib kelmagan. Uyg‘onish davrida teoretiklar tomonidan qurilgan 
toskan orderinig barcha qismlari toshdan iborat edi. Uning qurilmasida dor orderining 
soddalashtirilgan parchalari ishlatilgan, ular Rim haykaltaroshlik na’munalarini ham 
qо‘llashgan. 
Toskan orderi tasviriga qarab ancha sodda: yon tomonidan u silliq, hech 
qayerida kesilmalar mavjud emas. Bir modul balandlikda bо‘lgan kapitel barcha Rim 
orderlari singari uchta asosiyqismdan iborat: yuqori tо‘g‘ri burchakli "abaka" 
(chorakli val), tarh bо‘yicha aylana kо‘rinishidagi "exin", fustning davomi "sheyka" 
oxirgi profildan "astragal" bilan ajratilgan,bu uning poyasiga tegishli. Pastda 
ustunning fusti tokchali vykrujka profili bilan tugaydi. Baza plint – tarhda kvadrat 
shakliga ega bо‘lgan plita va yarim val bilan shakllangan. 
Antablement arxitravdan tashkil topgan, u vykrujkaning tokchasi silliq friz va 
karniz bilan tugaydi, karniz esa о‘z о‘rnida chorakli val kо‘rinishida uzatuvchi 
qismga ega. 

---