Юлдашeв А. Сирожиддинов И. Хусаинов М

Айланма маблағларнинг ишлаб чиқариш жараёнидага функционал 
роли бўйича таркиби ва тузилиши 
№ 
Айланма 
маблаларнинг 
гуруҳлари 
Айланма маблағларинг 
таркиби 
Ахборотлар 
манбаи 
сифатида 
бухгалтерия 
ҳисоби 
рақамлари 
1. 
Айланма 
ишлаб 
чиқариш 
фондлари(ишлаб 
чиқариш 
жараёнидаги 
айланма маблағлари) 
1.1 
Ишлаб 
чиқариш 
заҳиралари: 
-хом ашё
-асосий материаллар 
-ярим фабрикатлар 
-ёкилги 
-ёрдамчи материаллар 
-инветарь ва жиҳозлар, 
1.2 
Ишлаб 
чиқариш 
жараёнидаги маблағлар: 
-тугалланмаган 
ишлаб 
чиқариш 
-хусусий ярим фабрикатлар 
-келгуси давр харажатлари 
1010 
1010 
1020 
1030 
1060 
1080 
2010 
2110 
3110 
2. 
Муомала фондлари 
(муомаладаги 
айланма маблағлар) 
2.1 сотилмаган маҳсулотлар: 
-тайёр маҳсулот 
-юклаб жўнатилган маҳсулот 
-қайта сотиш учун товарлар 
2.2. Пул маблағлари: 
-касса 
-ҳисоб рақами 
-валюта рақами 
-қимматли қоғозлар 
-бошқа пул маблағлари 
-бошқа 
субъектлар 
билан 
ҳисоб ла-шишлар-дебиторлар 
2810 
2810 
2910 
5010 
5110 
5200 
5810 
5500,5600 
40 00-4800 

---

151 
3. 
Айланма 
маблағларнинг 
умумий суммаси. 
(п1+п2) 
8.4. Айланма маблағларнинг самарадорлиги 
Қиймат кўринишидаги айланма маблағларни самарали бошқариш 
мезони сифатида вақт омили хизмат қилади. Айланма маблағлар қанчалик 
кўп бир кўринишда (ипул ёки товар) турса, айланиш даври секинлашади ва 
бу ўз навбатида корхонага салбий таъсир кўрсатади. 
Айланма маблағлар қанчалик тез айланса, корхонанинг молиявий 
аҳволи яхшиланиб борди. 
Корхона молиявий натижалари кўп жиҳатдан айланма маблағлардан 
оқилона фойдаланиш ва улар билан таъминланганлик даражасига боғлиқ. 
Айланма 
маблағлардан 
фойдаланиш 
даражасини 
оборот 
қилиш 
кўрсаткичлари акс эттиради, улар барча айланма маблағлар бўйича ёки 
айланма маблағларнинг муайян турлари бўйича ҳисоблаб чиқилади. Оборот 
қилиш кўрсаткичларини жорий активларнинг алоҳида таркибий қисмлари 
(ишлаб чиқариш заҳиралари, дебиторлик ва кредиторлик қарзлари) бўйича 
баҳолаш ликвидлик кўрсаткичлари таҳлилини тўлдиради ва чуқурлаштиради. 
Айланма маблағларнинг бир маротаба айланиш даври (АД) қуйидаги 
формула орқали аниқланади. 
 
Бунда: А
МК
– айланма маблағларнинг ўртача йиллик қолдиғи сўм. 
М
МС
– сотилган маҳсулот миқдори, сўмда. 
Айланма маблағларнннг айланиш коэффициентини қуйидаги формула 
ёрдамида аниқлаймиз: 
 
Айланма маблағларнинг айланиш даврини ҳисоблашни осонлаштириш 
учун йиллик кунлар сонини 360 кун, чоракни 90 кун, ойни 30 кун деб қабул 
қилинган. 
Мисол: корхонада бир йилда 25 миллион сўмлик маҳсулот сотилган 
бўлса, айланма маблағларнинг ўртача йиллик қолдиғи 5 миллион сўм 
бўлганда, айланиш коэффициенти =25/5 = 5 га тенг бўлади.