Юлдашeв А. Сирожиддинов И. Хусаинов М

7.6. Капитал таркиби ва уни оптималлаштириш.
 
Капитал – молиявий менежментда доимий фойдаланиб келинаётган 
иқтисодий категориялардандир, мамлакатни бозор муносабатларига ўтиши 
билан ўзининг янги мазмунига эга бўлди. Корхонанинг ташкил этилиши ва 
ривожланишида бош иқтисодий негиз бўлиб, капитал ўзини мавжудлиги ва 
ҳаракати жараёнида давлат, мулкдорлар ва ишчи ходимлар манфаатларини 
таъминлайди. 
Капитал корхона ихтиёридаги мол-мулкнинг ташкил топиш 
манбаларини характерлайди. Корхона мулкининг ташкил топиши 

---

143 
манбаларига кўра иккига бўлинади: ўз маблағларининг манбаи ва 
мажбуриятлар. Ўз маблағларининг манбаи корхона таъсисчилар томонидан 
киритилган ва ишлаб топилган маблағларидан ташкил топади. Уларга 
қуйидагилар киради: устав капитали, қўшилган ва заҳира капитали, 
тақсмланмаган фойда. 
Устав капитали — таъсис ҳужжатларда белгиланган ҳиссаларнинг 
(пул ифодасида) йиғиндисидир. Устав капиталига ҳисса шаклида 
қўшиладиган моддий ва номоддии активлар таъсисчилар келишувига ёки 
юридик шахс ижроия органининг қарорига кўра баҳоланади ва ҳисобга 
олинади. Устав капитали корхона мулкини шакллантиришнинг асосий 
манбаи ҳисобланади. Унинг суммаси корхона уставида ёзилган бўлади ва 
унинг ўзгартирилиши учун корхона уставига ўзгартириш киритилиши ва 
корхоналарни рўйхатга олувчи органда қайта рўйхатдан ўтказиш лозим 
бўлади. 
Қўшилган капитал акцияларни номинал қийматидан баланд 
нархларда дастлабки сотишдан олинадиган эмиссия даромадини ҳамда устав 
капиталини шакллантиришда пайдо бўладиган курс фарқларини акс 
эттиради. 
Заҳира капитали мол—мулкни қайта баҳолаш чоғида хосил бўладиган 
инфляция заҳираларини, шунингдек текинга олинган мол—мулк қийматини 
акс эттиради. Шу билан биргаликда қонунчиликда белгиланган тартибда ва 
миқдорда резерв капиталини ташкил қилади. Резерв капиталини ташкил 
қилиш унинг миқдори ва тартиби корхона уставида ёзилган бўлиши лозим.