O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi toshkent temir yo'l muhandislari instituti Toshkent irrigatsiya va melioratsiya instituti amirov s

Induktiv bog'langan zanjirlarning ekvivalent sxemalari 
Induktiv bog'langan zanjirlarni tahlil etish va hisoblash birmuncha 
qiyinchiliklar tug'diradi. Bu ishni soddalashtirish maqsadida induktiv bog'langan 
zanjirlarni ekvivalent almashtirish usuli qo'llaniladi. 
2.38-rasm, a da keltirilgan o'zaro induktiv bog'langan zanjirni induktiv
bog'lanmagan zanjirga almashtirishni tahlil qilaylik. Bunda bo'lishi mumkin 
bo'lgan ikki holatni ko'rib chiqamiz: 
1. Elementlarning bir xil nomlangan qismalari umumiy tugunga ulangan 
sxema (2.38–rasm, a). 
2. Elementlarning har xil nomlangan qismalari umumiy tugunga ulangan 
sxema (2.38–rasm, b). 
Agar 3- tugunda faqat uchta shoxobcha ulangan bo'lsa, u holda sxemaga 
qo'shimcha shoxobcha kiritish shart emas. 
1, 3 va 2, 3 qismalar orasidagi kuchlanishlar uchun quyidagi ifodalarni yozish 
mumkin: 







.
,
1
2
2
23
2
1
1
13
I
Z
I
Z
U
I
Z
I
Z
U
M
M
Ushbu 
tenglamalardagi 
"
+
" 
ishora bir xil nomlangan qismalar 
ulangan birinchi holatga, "-" ishora 
esa har xil nomlangan qismalar 
ulangan ikkinchi holatga mos keladi. 
Ishoralarning 
bunday 
tartibini
keyingi ifodalar uchun ham 
qo'llaymiz. 
0
3
2
1



I
I
I
ifodadan foydalanib sistemaning birinchi tenglamasidagi 
2
I
tokni, ikkinchi tenglamasidan esa 
1
I
tokni istisno qilib, 
quyidagi tenglamalarni yozish mumkin: 











.
,
3
2
2
23
3
1
1
13
I
Z
I
Z
Z
U
I
Z
I
Z
Z
U
M
M
M
M


Bundan tashqari quyidagini hosil qilish mumkin: 




.
2
2
1
1
12
I
Z
Z
I
Z
Z
U
M
M




Yuqorida keltirilgan oxirgi uchta tenglama 2.39-
rasmdagi sxema uchun o'rinli va shuning uchun ham bu 

---

ELEKTROTEXNIKANING NAZARIY ASOSLARI 
102 
sxema induktiv bog'lanmagan ekvivalent sxema bo'ladi. Demak, zanjirdagi 
induktiv bog'lanishni istisno etish uchun 
1
Z
va 
2
Z
qarshilikli shoxobchalarga 
M
Z

qo'shimcha qarshiliklar kiritib, 
3’-3
tugunlar orasiga esa 
M
Z

qarshilikli 
element kiritish kerak bo'ladi. 
M
Z
qarshilik oldidagi "-" ishora bir xil nomlangan 
qismalar umumiy tugunga ulangan holatga to'g'ri keladi. Induktiv bog'langan 
elementlar uch qirrali yulduz yoki uchburchak usulida ulangan bo'lsa, yuqorida 
bayon etilgan ekvivalent almashlash usulidan foydalanib, induktiv bog'lanishi 
bo'lmagan sxemaga o'tish mumkin. To'rt qirrali yulduz usulida ulangan sxemalarni 
ekvivalent almashlash birmuncha murakkab, chunki almashlash natijasida induktiv 
bog'langan elementlar umumiy tuguni bo'lmagan shaxobchalarda joylashgan bo'lib 
qoladi.