Tibbiyot instituti talabalari uchun

15.2. Murdadagi o’zgarishlar
Biologik o’lim sodir bo’lgandan keyin murdaning organ va to’qimalarida 
o’zgarishlar kuzatiladi. Bular 2 turga bo’linadi.
Dastlabki o’zgarishlarda murda dog’larining paydo bo’lishi, murdaning 
qotishi, sovishi, qurishi va autolizlar kiradi.
Kechki o’zgarishlarga murdaning emirilishi (chirishi), mumlanishi, 
sovunlanishi (jirovosk) va torf yordamida oshlanishi kiradi.
Dastlabki murda o’zgarishlari.
1. 
Murda dog’lari
. Yurakning faoliyati to’xtagach, arterial bosim nolgacha 
tushib ketishi tufayli qon tomirlarining tonusi bo’shashishidan qon o’zining 
og’irlik kuchi bilan murda yotgan tomonga qarab asta-sekin tusha boshlaydi va 
natijada tananing pastki qismida murda dog’lari paydo bo’ladi hamda bu binafsha 
yoki ko’kimtir rangga o’xshagan holda ko’rinadi.
423

---

Murda dog’ining joylashuvi murdaning holatiga bog’liq (99-rasm). Agar u 
orqasida yotgan bo’lsa, murda dog’lari orqa yonbosh tomonida joylashadi, ammo 
bosilib yotgan joyida (kurak qismi, dumbasi va boldir qismida) kuzatilmaydi, 
chunki ularning qon tomirlari bo’shlig’iga qon o’ta olmaydi (100-rasm). Bunda 
murda dog’lari fonida murdani bosilib yotgan yuzasida terining oqimtir yuzasi 
ko’zga tashlanadi.