Ma’mur qahhorov

diniy dunyoqarashdir
. Mifologik dunyoqarash turli narsa-
hodisalar sababini ko‘plab afsonaviy, g‘ayritabiiy kuchlar bilan 
bog‘lab talqin etsa, diniy dunyoqarash, abstract tafakkurga 
asoslanib, bir butun, yagona borliqning mavjudligi va o‘zgarishini 
yagona xudo bilan bog‘lab tushuntiradi.
Diniy dunyoqarash – bu tabiat, jamiyat, insonni ilohiy yaratuvchi 
kuch bilan bog‘liq deb tushunish va tushuntirishdir.
Diniy 
dunyoqarash borliqning diniy ilohiy manzarasini yaratadi. Diniy 
dunyoqarashni oliy ruhiy kuch bo‘lmish xudo to‘g‘risidagi ta’limot - 
ilohiyot o‘rganadi. Unga ko‘ra, butun borliqni xudo yaratgan va o‘zi 
boshqarib turadi. Diniy dunyoqarash, shu tamoildan kelib chiqib, 
barcha dunyoviy narsa hodisalarga ilohiy tus beradi. Diniy 
aqidalarga ko‘ra, butun borliq xudoning ilohiy yaratuvchilik mahsuli, 
hamma joyda va hamma narsada uning xohish irodasi xukmron. 
Dunyo ikki qismdan iborat: “bu dunyo” – o‘tkinchi, foniy hisoblansa, 
“u dunyo”, ya’ni odam vafotidan keyin uning ruhi yashaydigan 
haqiqiy, abadiy, boqiy dunyodir. Har ikki dunyoning chegarasi 
“oxirat” deb ataladi. Inson bu yolg‘onchi dunyoga o‘zini bog‘lab 
qo‘ymasligi, oxiratni o‘ylab yashashi, haqiqiy dunyoga rixlatga 
tayyorgarlik ko‘rishi lozim. Islom dini aqidalariga ko“ra, xudo olamni 
olti kunda yaratgan va u etti qavatdan tuzilgan. Odam yettinchi 
qavatda binoga kelgandir. Diniy dunyoqarash isbot talab 
qilmaydigan aqidalarga asoslanadi. Masalan, islom dinining beshta 
aqidasi mavjud: olloh va farishtalarning borligiga, olloh tushirgan 
kitoblarga, payg‘ambarlarga va oxiratdagi hisob kitob kuniga 
ishonish. Diniy aqidalarga ishonish vojib hisoblanadi, ularga zarracha 
bo‘lsin xilof ish to’tish xudoga shak keltirishga teng bo‘ladi, oxiratda 
do‘zax azobi bilan jazolanadi, deb uqtiriladi. Demak, diniy 
dunyoqarash xudodan qo‘rqish, xudo g‘azabidan saqlanish his-
tuyg‘ulariga asoslanadi. Diniy dunyoqarash insonning kundalik 
hayoti, faoliyati, kechinmalari, his-tuyg‘ulari, umid va e’tiqodlari bilan 
aloqador bo‘lganligi sababli ham mifologik dunyoqarashdan 
hayotiyligi hamda barqarorligi bilan ajralib turadi. Diniy 
dunyoqarash takomillashib borishi bilan din kelib chiqadi. Din 
ko‘pchilik xalqlar, shu jumladan, o‘zbek xalqi uchun ham e’tiqodgina 
bo‘lib qolmasdan, ma’naviyatning o‘zagi va hayot tarzining uzviy 
qismidir.
Mustaqil O‘zbekistonda din va diniy tashkilotlarga yangicha 
munosabat shakllangan. O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 

---

31-moddasida: “Hamma uchun vijdon erkinligi kafolatlanadi. Har bir 
inson xohlagan dinga e’tiqod qilishi yoki hech qaysi dinga e’tiqod 
qilmaslik huquqiga ega. Diniy qarashlarning majburan singdirilishiga 
yo‘l qo‘yilmaydi”, deyiladi. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A. 
Karimov “Olloh qalbimizda, yuragimizda” (1999 yil) nomli asarida 
ta’kidlanganidek, 
“Islom 
asrlar 
mobaynida 
umuminsoniy 
qadriyatlarni o‘zida mujassamlashtirgan, u bundan keyin ham 
xalqimizni tarixiy va madaniy merosga yaqinlashtirishi lozim”. Shu 
bilan birga dunyoviy davlatda dinning siyosatga, sud ishlariga, 
xokimiyat uchun kurashga aralashuvi davlat xavfsizligi va 
barqarorligiga putur etkazadi. Diniy dunyoqarash umuminsoniy 
qadriyatlar vositasida jamiyat ma’naviy kamolotiga xizmat qilishi 
lozim. 
Dunyoqarshning uchinchi shakli