Microsoft Word экология мар матн лотин rtf

2. Yer resurslarining geografik joylashish xususiyatlari. Yer 
resurslarining joylashish xususiyatlari O‘zbekistonda tarkib topgan 
balandlik mintaqlarining iqlimiy, relf xuususiyatlariga bog‘liq bo‘lib, bu 
yerlar biri-biridan farq qiladi. 
Dastlab yer resurslarining davlat tomonidan o‘ziga xos, ma’muriy 
bo‘linishini o‘rganish lozim. O‘zbekistonda bu yer resurslari 
quyidagicha bo‘lingan: 
1.
Qishloq xo‘jalik yerlari; 
2.
Aholi yashaydigan joylarning yerlari; 
3.
Sanoat, transport, kurortlar, quriqxonalar, milliy parklarga 
ajratilgan yerlar; 
4.
Davlat o‘rmon fondi yerlari; 
5.
Davlat suv fondi yerlari; 
6.
Tabiatni muhofaza qilish, sog‘lomlashtirish uchun ajratilgan 
yerlar; 
7.
Tarixiy-madaniy ahamiyatga molik yerlar; 
8.
Davlatning zamiridagi yerlari; 
Yer resurslari quyidagi tuproq turlari sharoitida tarkib topgan. 
Bular:
1.
Qayir allyuvial tuproqlar; 
2.
O‘tloq bo‘z tuproqlari; 
3.
Qumli cho‘l tuproqlar;. 
4.
Cho‘l taqir tuproqlari; 
5.
Sho‘rhoq tuproqlar; 
6.
Sur-qo‘ng‘ir tuproqlar; 
7.
Sug‘oriladigan (madaniy) bo‘z to‘proqlar; 
8.
Och tusli bo‘z tuproqlar; 
9.
Oddiy bo‘z tuproqlar; 

---

43 
10.
To‘q tusli bo‘z tuproqlar; 
11.
Tog‘ jigarrang tuproqlari; 
12.
Tog‘ o‘tloq tuproqlari; 
Respublikada 
xo‘jalikda, 
xususan 
dehqonchilikda 
keng 
foydalaniladigan tuproq bo‘z tuproqlardir.O‘zbekistonda qishloq 
xo‘jaligida foydalaniladigan yerlar – 27,9 mln.ga, yaylovlar -22,8 mln. 
ga, haydaladigan yerlar -5 mln. ga, pichanzorlar-109 mingga, bog‘lar-
287 ming ga, lalmi haydaladigan yerlar 765 ming ga, o‘rmonlar maydoni 
1,3 mln. ga, foydalanilmaydigan davlat zahirasidagi yerlar maydoni- 
15309,9 ming gani tashkil qiladi. Boshoqli ekinlar maydonining 1 
mln.gacha kengayganligi g‘alla mustaqilligiga erishish rejasi bilan 
bog‘liq. G‘alla yem-xashak uchun ham zarur. Lekin beda ekiladigan 
maydonning 673 ming ga dan 232 ming gacha kamaytirilishi sug‘orma 
yerlarning mahsuldorligi salbiy ta’siri sezilmoqda, shu sababli chorva 
uchun ozuqa kamayib bormoqda. Paxta hosildorligi 26 s. dan 22,4 s. 
gacha kamaydi, yem-xashak ekinlariniki esa 1,5 marta pasaydi. Shu 
o‘rinda qayd qilish lozimki sug‘orma yerlarda ekinlar ekish tizimi 
hozirgacha mukammal ishlab chiqilmagan. Bu hol esa sug‘orma ekin 
ekiladigan yerlarning mahsuldorligini saqlashda tezda salbiy holatlarni 
keltirib chiqarayapti. 
E’tiborsizlik oqibatida har yili ko‘plab dalalarda ekin ekilmayapti. 
Bu esa yiliga 130-140 ming gektarni tashkil qiladi. Endi hozirgi bozor 
iqtisodi sharoitining komponentlaridagi biri-qo‘zg‘almas mulkdir. 
Shuning uchun ham yer resurslari asta-sekinlik bilan bozor 
munosabatlariga jalb qilinmoqda. Yerga egalik huquqi kengaymoqda, 
egalikning har xil ijtimoiy-iqtisodiy shakllari rivojlanmoqda, yerdan 
foydalanganlik haqida to‘lov joriy qilina boshlandi.