Fiziologiya so’zi yunoncha bo’lib, tabiiyot ma’nosini bildiradi. XVI asrdan

QO’ZG’ALISHNING NATRIY-KALIY NASOSIGA TA’SIRI
Kalmarning gigant aksonida har bir harakat potensiali vujudga kelishi
membrananing kvadrat mikron yuzasidan 20000 natriy ionlari ichkariga o’tishi
va shuncha kaliy ionlari tashqariga chiqishiga olib keladi. Bu miqdor aksondagi
ionlar umumiy miqdoriga nisbatan juda oz. Ammo tabiiy sharoitda nerv
tolalariga impulslar chastotasi yuqoriligini (sekundiga 100-500 impuls) e’tiborga
olsak, davomli ta’sirlash membrana atrofidagi ionlar konsentratsiyasidagi
farqning yo’qoloshiga olib kelishi mumkin edi. Tirik hujayrada bu farq saqlanib
qoladi, chunki qo’zg’alish natriy-kaliy nasosining faolligini oshiradi. Nasosning
faollanishi protoplazmada natriy miqdori ko’payishiga bog’liq. Nasos ishi
jadallashishi natijasida natriy hujayradan tashqariga haydaladi, kaliy esa
ichkariga o’tkaziladi. Natijada ionlar miqdoridagi membrana atrofidagi farq

---

tiklanadi. O’tkazish faol tashilish mexanizmi asosida sodir bo’lgani uchun
energiya sarfi oshadi, makroergik fosfatlar parchalanishi va qayta sintezlanishi
tezlashadi, issiqlik ajralishi ko’payadi va h.k.