2-Mavzu: VII asrdan XIV asrning birinchi yarmigacha O`rta Osiyoda tarbiya,maktab va pedagogik fikrlar. Sharq uyg’onish davrida pedagogik fikrlarning rivojlanishi. Sharq uyg’onish davrida ta’limiy-axloqiy fikrlar rivoji

Abu Rayxon Beruniy 
(973-1048) Komusiy olim Abu Rayxon Beruniy 973 yil 4 
sentyabrda Xorazmda dunyoga keladi. Beruniy yoshligidan ilmga ayniksa anik 
fanlarga kizikadi. U matematika, jugrofiya, yulduzlar ilmi, tibbiyot fanlariga oid 
kup kitoblarni ukib chikadi. Fors va arab tillarini va kadimgi ajdodlar tillarini kunt 
bilan urganadi. 
Beruniy bir necha koinot, metallar va kimmatbaxo toshlar ustida kuzatishlar va 
tajribalar olib boradi va keyinchalik ana shu tadkikotlari asosida «Minerologiya» 
asarini yaratadi. Uning «Geodeziya» asarida geografiya va astronomiya fanlari 
bilan bir katorda poleontologik kuzatishlari natijalari xam bayon kilingan. 
Beruniyning yana bir muxim asari «Munajjimlik san’atidan boshlangich 
tushunchalar»dir. Bu asarda xam u bir kancha fanlar yuzasidan dastlabki tushuncha 
va ma’lumotlar bergan. 
Olim 1030 yilda uzining SHark va Garbda keng e’tirof kilingan mashxur 
«Xindiston» asarini yaratadi. Asarda Beruniyning Xindiston xakidagi barcha 
karashlari uz ifodasini topgan. 
Xammasi bulib 150 dan ortik asarlar yaratgan. Olim uz asarlarini usha davr 
an’anasiga kura arab tilida yozgan. Beruniy yukoridagi asarlarida inson kamoloti 
xakida uz karashlarini bayon etadi. 
Beruniy mamlakat obodonchiligi ilm-fanning ravnakiga boglik bulsa, yoshlarning 
baxt-saodati va kamolotini uning bilimi, axloki va ma’rifatida deb biladi. 
Shuning uchun u yoshlarni ilm-ma’rifatga chorlaydi. Beruniy yoshlardan raxmdil, 
mexribon, kishilarga iltifotli, xayrixox,. Bulishni, najotsiz odamga kul chuzishni, 
makkorlik, ayyorlik, adolatsizlik, boylikka xirs kuyish, yolgon gapirish kabi 
sifatlarga yul kuymaslikni talab kiladi. 
Beruniy insonni tabiatining eng oliy kamoloti deb karaydi. U insonning ma’naviy 
kiyofasidagi barcha axlokiy xislatlarni yaxshilik va yomonlik kabi 2 turga bulinadi.