143
IV. AMALIY MASHG„ULOTLAR UCHUN MATERIALLARI
1-Laboratoriya mashg„uloti
Mavzu:
Elektrokimyoviy taxlil usullari. Dori vositalarini
suvli eritmalarini
potensiometrik usulda rN ni aniqlash. Tozalangan suvning taxlili.
Maqsadi:
Elektrokimyoviy taxlil usullari. Potentsiometriya. Eritmalarning
elektrod potentsiali. Suvli eritmalarning rN aniqlash usullari, ionoselektiv
elektrod yordamida eritmalarning rN aniqlash.
Dori moddalarning elektr
o‘tkazuvchanligini
o‘lchashga
asoslangan
usullar,
solishtirma
elektr
o‘tkazuvchanlik.
Tozalangan suv
Tabiatda suvning xili ko‗p bo‗lib, dengiz, ko‗l, kuduq, buloq va mineral suvlar
shular jumlasidandir. Suv er yuzining 3/4 qismini tashkil qiladi. Tabiiy suv o‗z
tarkibida erigan holda turli mineral tuzlar, organik birikmalar, gazlar (kislorod,
karbonat
angidridi, ammiak va b. q.) saqlaydi. Hatto eng toza hisoblangan
yomg‗ir suviga ham havodan har xil gazlar, chang va mikroorganizmlar
qo‗shilgan
bo‗ladi.
Dorixonalarda turli eritmalarni tayyorlashda erituvchi
sifatida faqat maxsus
apparatlarda (akvadistillyatorlar) ichimlik suvdan haydash yo‗li bilan tozalab
olingan
suv
—
Agua
purificata
ishlatiladi.
Tozalangan suv, rangsiz, hidsiz va mazasiz suyuqlik bo‗lib, uning rN qiymati
5,0—6,8
ga
zichligi
esa
4°S
haroratda
1,000
g/sm
3
ga
teng.
Haydab olingan suvni ham mutlaqo toza deb bo‗lmaydi. U o‗z tarkibida juda ham
oz miqdorda bo‗lsada, yot qo‗shilmalarni saqlashi mumkin. Ular havodan chang
holida, metalldan yasalgan haydagich apparatdan metall ioni yoki suvni haydash
jarayonida uning bug‗lari bilan birga qabul qiluvchi idishga uchuvchan moddalar,
gazlar holida o‗tib qolishi mumkin. Suvning sifatiga qo‗yilgan talablardan biri,
undagi muhit yuqorida ko‗rsatilgan rN qiymati darajasida bo‗lishi kerak ya‘ni
suvda ortiqcha kislota va ishqoriy muhit bo‗lmasligi lozim.
Uni farmakopeya
maqolasi potensiometrik usulda aniqlashni tavsiya qiladi. Tozalangan suvning
tarkibida qaytaruvchi xossali moddalar, nitrit va nitrat tuzlari, karbonat angidridi
bo‗lmasligi
kerak.
Qaytaruvchi xossali moddalar bor-yo‗qligini aniqlashda, ma‘lum hajmda olingan
suvga sulfat kislota va kaliy permanganat eritmasini qo‗shib, uni 10 daqiqa
davomida qaynatganda ham eritmada pushti rang o‗chmasligi kerak. Aks holda
suvning
tarkibida
qaytaruvchi
birikmalar
borligini
bildiradi.
Tozalangan suvda yot qo‗shilma sifatida karbonat angidridning bor-yo‗qligini
bilish uchun uning ma‘lum hajmiga baravar miqdorda
kalsiy gidroksid eritmasi
144
qo‗shib chayqatiladi. Aralashma bir soat davomida loyqalanmasdan, tiniqligicha
qolishi kerak. Uning loykalanishi suvning tarkibida karbonat angidridi borligini
bildiradi:
SO
2
+
Sa(ON)
2
→SaSO
3
↓
+
N
2
0
Tozalangan suvda yot qo‗shilmalardan nitrit va nitrat birikmalari bor-yo‗qligini
aniqlashda
farmatsevtika
tahlilida
keng
qo‗llanadigan difenilaminning
konsentrlangan
sulfat kislotadagi
eritmasi ishlatiladi.
Uning
ta‘sirida
tekshiriluvchi suv rangsiz qolishi kerak. Aksincha suvning havo rangga bo‗yalib
qolishi, unda nitrit yoki nitrat yot birikmalarining borligini bildiradi.
Tozalangan suv tarkibida yot qo‗shilmalardan ammiak hamda xlor, sulfat, og‗ir
metall, kalsiy ionlarining miqdori, ularning har qaysisiga maxsus tayyorlangan
etalon (standart) eritmalardagi miqdordan oshib ketmasligi kerak. Bu
qo‗shilmalarning bor-yo‗qligini odatdagicha har biriga tegishli oddiy reaksiyalar
yordamida aniqlanadi. Masalan, ammiak Nessler reaktivi yordamida aniqlanadi.
Nessler reaktivi ta‘sirida suvning sariq rangga bo‗yalishi,
unda ammiak yoki
ammoniy ioni borligini bildiradi. Uning Davlat farmakopeyasi ruxsat etilgan
miqdordaligini bilish uchun etalon eritma bilan taqqoslab ko‗riladi. Ammiak
bilan Nessler reaktivi o‗rtasidagi reaksiyani quyidagi kimyoviy tenglama
bo‗yicha
ifodalash
mumkin:
SHuningdek xlor ionini kumush xlorid, sulfat ionini bariy sulfat, kalsiy ionini esa
oksalat
tuzi
holida
cho‗ktirib
aniqlanadi.
100 ml hajmdagi tozalangan suvni to‗la bug‗lantirilgandan keyin qolgan qoldig‗i
0,001 % dan oshmasligi kerak. Suvning tarkibi toza bo‗lsa, u hech qanday qoldiq
qoldirmasdan to‗la bug‗lanib ketadi. Bu bilan tozalangan
suv tarkibida turli
mineral
moddalarning
bor-yo‗qligi
ma‘lum
bo‗ladi.
In‘eksiya uchun ishlatiladigan eritmalarni tayyorlashda DF talabiga to‗la javob
beradigan maxsus tayyorlangan suv— Agua proinjectionibus ishlatiladi. Uni
dorixonalarda sog‗liqni saqlash vazirligi tomonidan tasdiklangan qo‗llanma
asosida
tayyorlanadi.
In‘eksiya uchun ishlatiladigan suv tarkibida yot modda sifatida tozalangan suvga
nisbatan qo‗shimcha ravishda pirogen moddalar va mexanik qo‗shilmalarning
bor-yo‗qligini
sinab
ko‗rildi.
Tozalangan suv, og‗zi berkitilgan va uning tarkibini o‗zgartirmaydigan idishlarda
to‗laligicha saqlanadi. Har yangi haydab olingan va bir kun davomida saqlangan
145
suv
albatta
sifat
nazoratidan
o‗tkazilishi
shart.
In‘eksiya uchun tayyorlangan suvni 5°S dan 10°S yoki 80°S dan 90°S haroratda,
og‗zi berk idishlarda 24 soatgacha saqlash mumkin.
Do'stlaringiz bilan baham: 
