Malakasini oshirish instituti tabiat bilan tanishtirish

Qishloq xo’jalik ishlari
. Iyunь oyida kunning jaziramasi va havoning quruq 
bo’lishi ko’pincha bir yillik o’simliklarning gullash davrini qisqartiradi. Biroq o’z 
vaqtida sug’orib turilsa va oziqlantirilsa, gullash davri birmuncha uzayadi. SHuning 
uchun gullarni (ertalab va kechki soatlarda) har kuni sug’orib turish kerak. 
Iyunь oyida va undan keyinroq bog’larda olma daraxtlarini zararlantiradigan 
qurt kapalaklar paydo bo’ladi. Olmaning ichi kapalak qurti uchun ishonchli uy, 
zahiradagi ozuqa manbai bo’lib ham hisoblanadi. Qurtlagan olma yerga to’kiladi, 
uning ichida qurtchalar o’rmalab chiqadi. Daraxt tanasi orqali o’rmalab chiqib, yangi 
pishgan olmani topib, uning po’stlog’ini kemirib, ichiga joylashadi va o’sha yerda 
yashay boshlaydi. SHuning uchun to’kilgan olmalarni tezda terib olish kerak, aks 
holda qurt yana daraxt ustiga o’rmalab chiqib yangi olmalarni zararlay boshlaydi. 
Iyunь oyining oxiri va iyul oyining boshlarida kapalaklarning ikkinchi avlodi 
paydo bo’ladi, ular uzum urug’lari bilan ovqatlanadilar. 
CHiqqan qurt mevalarning ustida ochiq holda, mevaning bir yerini chuqurcha 

---

77 
qilib olib yashayveradi. Keyinchalik mevaning yumshoq joyini yeb o’sha joyda 
yashaydi. Yosh qurtlar bir mevadan ikkinchisiga tez-tez o’tib turadilar va o’z 
uychalari atrofmi yupqa iplar bilan o’raydilar. Qattiq zararlangan mevalar to’kiladi. 
Uzumlarning xomtok qilinishi ana shu zararkunandalarni yo’qotish imkonini beradi. 
Iyunь oyidan oktyabrь oyigacha tut qurtlarini qirib tashlashga kirishish kerak. 
Buning uchun tut daraxtlarining tevarak-atroflarini qazib, yumshatish lozim. 
Iyunь oyida bog’larda ertangi olma, shaftoli, olcha, gilos va o’riklarni yig’ish ishlari 
boshlanadi. Polizlarda ertangi pomidor, garmdori va baqlajonlarni yig’ishtirish 
boshlanadi. Bolalar bunday ishlarda qatnashadilar. 
Yozda havo issiq bo’lgan taqdirda kechki payt daraxtlarga, ko’kat devorlarga suv 
sepiladi. SHuningdek, daraxt tanalari yonlaridan o’sib chiqqan mayda shox-shabbalar 
qirqib tashlanadi, ko’kat devorlar kesib, tekislanadi. Bog’lar va polizlarda hosilni 
yig’ib-terib olish ishlari boshlanadi. 
Avgust oyi — sabzavot va mevalarning g’arq pishgan oyidir. Bu oyda, uzum, 
shaftoli, olxo’ri, olma va boshqa mevalar ko’plab pishib yetiladi. Polizlarda esa 
qovun-tarvuzlar mo’l-ko’l bo’lib yetiladi, dalalarda pomidor, baqlajon va bulg’or 
qalampiri pishadi. Avgust oyida paxta terimi va boshqa yig’im-terim ishlari 
boshlanadi. 
Dalalarda g’o’zalar, bedalar, kechki makkajo’xori va qish uchun 
tayyorlanadigan kartoshka hamda boshqa sabzavotlarni parvarish qilish ishlari davom 
etadi. 
Avgust oyida gulzorlarda gullarning urug’larini yig’ish ishlari boshlanadi. Bu 
ishda bolalar ham qatnashadilar. Yaxshi rivojlangan, sog’lom o’simliklarning 
urug’lari yig’ib olinadi. Urug’lik uchun hamisha dastlab ochilgan gullarning urug’lari 
olib qo’yiladi. Ularni kesib qo’ymaslik maqsadida ilgariroq birorta aniq lenta bilan 
ajratib belgilab qo’yiladi. Bunday gullarni yorliqlar bilan ham belgilabqo’yadilar. Bu 
yorliqlarga o’simlikning nomi, navi, rangi yozib qo’yiladi. 
O’simlik to’la pishib yetilgandan keyingina, uning urug’i yig’ib olinadi. 
Dekorativ o’simliklarning sarg’aya boshlashi yoki qo’ng’ir tusga kirishi mevasining 
pishganligidan dalolat beradi. Gullarning yaxshi urug’laridan bebahra bo’lmaslik 
uchun ularning pishib yetilishini diqqat bilan kuzatib borish kerak, chunki ular pishib 
yetilgach, yerga to’kilishi va shamol bilan uchib ketishi mumkin. 
Ayniqsa kapalakgulni, xinani, xushbo’y no’xat, kartoshkagul, gladiolus, floks 
singari gullarni kuzatib borish kerak. Ushbu o’simliklarning yetilgan urug’lari har 
tomonga sochilib ketadi. Ko’pgina gullarning urug’lari uchuvchan bo’ladi. 
Gullarning urug’lari quyoshli kunlarda, tonggi shudring qurigachgina 
yig’ishtirib olinadi. Agar yig’ilgan urug’lar nam bo’lsa, ularni quritish kerak. 
Ko’k mevalar va urug’larni turlari va navlariga qarab dokadan tikilgan xaltachalarga 
solinadi. Urug’lar solingan xaltachalar ustiga urug’ning navi, yig’ib olingan yili 
ko’rsatilgan yorliqlar yopishtirilgan bo’ladi. Xaltachalar ichiga urug’larni zichlab 
joylashtirish yaramaydi, chunki havo harorati ko’tarilgan taqdirda urug’lar buzilishi 
va namligini yo’qotishi mumkin. 
Urug’lar solingan xaltachalar kanop bilan bog’lanadi va quruq, shamol yaxshi 
kiradigan binoga osib qo’yiladi. 

---

78 
Avgust va sentyabr oylarida vaqti-vaqti bilan o’simliklarni sug’orib turiladi. 
Ko’pincha bunday ishlarga katta yoshdagi bolalar ham jalb qilinadi. Qishloq xo’jalik 
zararkunandalariga va ko’k o’simliklarning kasalliklariga qarshi kurash ishlari olib 
boriladi.