230
keyin mantiqiy murojaat va nihoyat, uzun mantiqiy va emotsional murojaatli reklama
murojaatlari samarasi pastroq bo‘ladi. Reklama axborotini iste’molchiga
etkazishda
ham ratsional (mantiqiy), ham emotsional (hissiyotli) idrok qilish kanalini
faollashtirish zarur. Bir-birini to‘ldirgan holda ular insonga reklama ta’siri ko‘rsatuvchi
kuchli vositaga aylanadi.
AQSHda potensial mijozlarga reklama vositasida agressiv marketing «ishlov
berish» amaliyoti qo‘llanadi. Bu erda «amerikacha turmush tarzi» tushunchasi
shaxsning ma’lum bir o‘rtacha standartga muvofiqligini o‘z ichiga oladi: fuqarolik
moyilligi, garajda bir nechta mashina, muvaffaqiyatli biznes... Hamda yuzda tabassum
bilan pul ishlab topish va kun ko‘rish uchun ertadan kechgacha ishlash. Biroq agar
Amerikada
reklamashunosning
asosiy
vazifasi
– o‘zining tovar ishlab
chiqaruvchilarini bevosita yoki bilvosita qo‘llab-quvvatlash bo‘lsa, bizda qoidaga
ko‘ra, import mahsulotlar reklama qilinadi va shu tariqa mahalliy ishlab chiqarishga
putur etkaziladi.
G‘arb mamlakatlariga xos bo‘lgan reklama-marketing usullarini ko‘r-ko‘rona
ko‘chirib olish kutilgan natijalar bermasligi va ko‘plab xatolarga olib kelishi mumkin.
Bizning reklamada syurrealizm tamoyillaridan keng foydalanish
teskari natijalarga
olib keladi. Yaratiladigan simvollar tuturuqsizligi bilan hayratda qoldiradi.
Tomoshabinda ular ijobiydan ko‘ra ko‘proq salbiy hissiyotlarga sababchi bo‘ladi.
Tovarlar va xizmatlar kontekstida berilgan umummadaniy simvollar esa, ko‘pincha
behurmat qilinadi.
Reklamada muhim va muhim bo‘lmagan, qimmatli va qimmatsiz, haqiqiy va
soxta narsalarni almashtirib qo‘yish inson ongiga zararli ta’sir ko‘rsatadi.
Reklama matnini to‘g‘ri tuzish uchun inson psixologiyasini bilibgina qolmay,
siyosiy va iqtisodiy vaziyatni ham hisobga olish kerak. YArim yildan beri oylik
olmagan konchilar ochlik e’lon qilgani haqida axborot ma’lum
qilinishi bilan
televidenie orqali qimmatbaho zeb-ziynatlar xarid qilishga reklama chaqirig‘i odob
qoidalariga to‘g‘ri kelmaydi, albatta.
Televidenie orqali xorijiy tovarlarni reklama qiladigan omadsiz roliklarga ko‘plab
misollar keltirish mumkin. «Xed end sholders» shampunini reklama qilayotgan erkak
231
va ayolning «shedevr»ini eslang. Erkakning boshini yirik tasvirda namoyish qilib,
undagi qazg‘oqlarni ko‘rsatish natijasida tomoshabinlar reaksiyasi faqat salbiy bo‘lishi
mumkin. yoki ayol bilan bitta liftda ketayotgan erkakning u erdan burnini siqqan holda
uchib chiqib ketishi ko‘rsatilgan «ter hidi» so‘z birikmasi ishlatilgan dezodorant
reklamasini eslang. Bunday reklamaning badiiy qimmati haqida gapirib o‘tirmasak
ham bo‘ladi.
Ko‘pincha xorijiy firmalarning sifati past bo‘lgan reklamalari ham bizning
teleekranlarga ko‘chib o‘tib, unda tabassum qilib turgan styuardessalar, qattiqqo‘l
qaynonalar va restoratorlar namoyish etiladi; ularning
kiyimlari va dasturxonlari
«Tayd» va «Ariel» yordamida avvalgidan ham yaxshi bo‘larmish! Biroq bizga yangi
gigiena vositalarining ekologik xavfsizligi haqida juda kam gapiriladi – faqat tovar
o‘rovida mayda harflar bilan yozilgan quyidagi kabi so‘zlarni o‘qish mumkin:
«Tarkibida fosfatlar bor. Zaharli. Qo‘lqop kiyib foydalanilsin». Ehtimol, shuning
uchun ham ko‘plab uy bekalari xo‘jalik sovuni bilan kir yuvayotgandir: olinadigan
samara bir xil bo‘lgani holda hech qanday allergiya yo‘q.
Xorijiy tovarlar reklamasida qoidaga ko‘ra, tovarlarning iste’mol xususiyatlari
haqida axborot bo‘lmaydi. Masalan, agar reklamaga ishonadigan bo‘lsak, yosh bolalar
va uy bekalari uni suyib iste’mol qiladigan «Rama» sariyog‘i Vologda sariyog‘idan
yaxshiroqmi? (vaholanki, tarkibi va tayyorlanish usuli bo‘yicha «Rama» margarin
hisoblanadi). Yoki nima uchun Yangi Zelandiyada ishlab chiqarilgan «Gvendelin»
pishlog‘i mahalliy pishloqlardan yaxshiroq o‘zlashtirilar ekan?
Ishonarli va kuchli telereklama tufayli bizning xaridorlar
chet tilidagi qator
ohangsiz, quloqqa yoqmaydigan nomlarni yodlab oldilar: «Blend-a-med» tish pastasi,
«Sorti» va «Seyfgard» sovunlari, «Vash end go» shampuni va h.k. Shu sababli
ko‘rsatilgan mahsulotlarni reklama qilishdan oldin bu nomlarning bizning
qulog‘imizga qanday eshitilishi va qanday yangrashi, qanday yozilishini tekshirib
ko‘rish yomon bo‘lmasdi.
Buning ustiga, bu xorijiy tovarlarning hammasi arzon
turmaydi. Shuning uchun ham reklama qilinmaydigan «Детское» sovuni, «Яичный»
shampuni va «Чебурашка» tish pastasi xaridorlar orasida haligacha ommalashib
turibdi. Ko‘pchilik o‘z tajribasida tushunib etdiki: tekshirib ko‘rilmagan va qimmat
232
turadigan, allergiya berishi mumkin bo‘lgan mahsulotlardan ko‘ra o‘zimizda ishlab
chiqarilgan, arzon mahsulot xarid qilgan ma’qul.
Shu boisdan reklama sohasida reklamani bizning tarixiy urf-datlarimizga,
mentalitetimizga mos keladigan tarzda qabul qilishga
yordam beradigan jiddiy
psixologik-marketing tadqiqotlari o‘tkazish zarur. Odamlar ommaviy axborot
vositalariga ishona boshladi va bundan to‘g‘ri foydalana olish, inson haqida asl
g‘amxo‘rlik namoyish etgan holda reklama konsepsiyasini tashkil qilish lozim.
Do'stlaringiz bilan baham: 
