Mehnat muhofazasi

4.5. Òàbiiy va sun’iy yoritish tizimi
Tabiiy yoritish yorug‘lik o‘tkazish yo‘llariga bog‘liq holda yon, yuqori
tomonlama va kombinatsiyalashgan, ya’ni ham yon, ham yuqori tomonlama
bo‘lishi mumkin.
Tabiiy yoritish darajasi kunning vaqtiga va iqlimiy sharoitlarga bog‘liq
holda ish vaqti davomida o‘zgarishi, ish joyining yoritilganligi bilan emas,
balki tabiiy yoritilganlik koeffitsiyånti orqali må’yorlashtiriladi.

---

35
Sun‘iy yoritish umumiy yoki kombinatsiyalashgan bo‘lishi mumkin.
Kombinatsiyalashgan yoritishda umumiy va
mahalliy yoritish birgalikda qo‘llaniladi. Umu-
miy yoritishda xona ichi umumiy chiroqlar
yordamida yoritilsa, mahalliy yoritishda esa,
chiroqlar båvosita ish joyiga yoki ish jihozi
oldiga o‘rnatiladi, masalan, ish stoli ustida
o‘rnatilgan ko‘chma chiroq, dastgoh yoki
boshqa ish qurilmalarida o‘rnatiladigan chiroq-
lar va boshqalar. Sun’iy yoritish ishchi yoki
avariyaga oid bo‘lishi mumkin. Ishchi yori-
tishdan normal ish råjimini ta’minlash
maqsadida tabiiy yoritishning iloji yo‘q yoki
yåtarli darajada bo‘lmagan joylarda foydalaniladi. Avariyaga oid yoritishdan
asosiy yoritish to‘satdan o‘chib qolgan vaqtlarda, yong‘in, portlash,
ishchilarning zaharlanish, jarohatlanish xavfi, tåxnologik jarayonning uzoq
to‘xtab qolishi yoki buzilishi, aloqaning uzilishi, suv, gaz ta’minoti to‘xtab
qolishi ehtimoli bor bo‘lgan joylarda hamda navbatchilik postlarida, turli
xil tizimlarni boshqarish punktlarida foydalaniladi.
Yoritilganlikni må’yorlashni yångillatish maqsadida barcha ishlar
aniqlilik darajasiga ko‘ra 6 razryadga bo‘lingan: o‘ta yuqori aniqlikdagi
ishlar–I razryad; juda yuqori aniqlikdagi ishlar – II razryad; yuqori
aniqlikdagi ishlar – III razryad; o‘ta aniqlikdagi ishlar – IV razryad;
kam aniqlikdagi ishlar – V razryad; dag‘al ishlar –VI razryad.
Eng yuqori yoritilganlik I razryaddagi ishlar uchun bålgilangan bo‘lib
5000 
Lk 
ni tashkil etadi, kichik yoritilganlik esa IV razryaddagi ishlar
uchun–75 
Lk
qilib bålgilangan.
Tashqi muhitda bajariladigan ishlarda ish razryadiga bog‘liq holda
yoritilganlik 2 dan 50 
Lk
gacha bo‘ladi. Masalan, MTA larida
mashinalarning old qismidagi yoritilganlik 5 
Lk
, ishchi a’zolardagi
yoritilganlik 10 
Lk
bo‘lishi mumkin.