Zbekiston respublikasi milliy gvardiyasi harbiy-texnik instituti

mantiq ilmida xulosa chiqarish
, deb ataladi. 
Xulosa chiqarish 
deb bir va undan ortiq, chin mulohazalardan ma‘lum qoidalar yordamida 
Yangi bilimlarni keltirib chiqarishdan iborat bo‗lgan tafakkur shakliga aytiladi. 
Xulosa chiqarish jarayoni asoslar, xulosa va asoslardan xulosaga o‗tishdan tashkil topadi. 
To‗g‗ri xulosa chiqarish uchun, avvalam bor, asoslar chin mulohazalar bo‗lishi, o‗zaro mantiqan 
bog‗lanishi kerak. 
Masalan, «
Aristotel-mantiq fanining asoschisi
» va «
Platon yunon faylasufidir
» degan ikki 
chin mulohazadan xulosa chiqarib bo‗lmaydi. CHunki bu mulohazalar o‗rtasida mantiqiy 
aloqadorlik yo‗q. 
Xulosa asoslari va xulosa ham o‗zaro mantiqan bog‗langan bo‗lishi shart. Bunday 
aloqadorlikning zarurligi xulosa chiqarish qoidalarida qayd qilgan bo‗ladi. Bu qoidalar buzilsa, 
to‗g‗ri xulosa chiqmaydi. Masalan «
Talaba A — a‘lochi
» degan mulohazadan «
Talaba A — 
odobli
», deb xulosa chiqarib bo‗lmaydi.
Xulosa chiqarish xulosaning chinlik darajasiga ko‗ra, aniqrog‗i, xulosa chiqarish 
qoidalarining qatiyligiga ko‗ra hamda xulosa asoslarining sonigida va fikrning harakat yo‗nalishiga 
ko‗ra bir qancha turlarga bo‗linadi. 
Mazkur klassifikatsiyada xulosa chiqarishni fikrning harakat yo‗nalishi bo‗yicha turlarga 
ajratish nisbatan mukammalroq bo‗lib, u xulosa chiqarishning boshqa turlari haqida ham ma‘lumot 
berish imkonini yaratadi. Xususan, deduktiv xulosa chiqarish zaruriy xulosa chiqarish, induktiv 
xulosa chiqarish (to‗liq induksiyani xisobga olmaganda) va analogiya ehtimoliy xulosa chiqarish, 

---

297 
deb olib qaralishi, bevosita xulosa chiqarish esa deduktiv xulosa chiqarishning bir turi sifatida o‗rg 
anilishi mumkin.