Zbekiston respublikasi milliy gvardiyasi harbiy-texnik instituti

 
5. Norma va hukm. 
Norma (me‘yoriy qoida) amalga oshirilishi zarur bo‗lgan yoki istisno qilinadigan xatti-
harakatlarni bildiradi. Ularning talablariga rioya qilish kundalik turmushimizda hamda bilish 
jarayonida ko‗zlangan maqsadga erishishimizga imkon beradi. Masalan, "
Ta‘rif teng hajmli bo‗lishi 
kerak
", degan qoidaga rioya qilish tushunchaga beriladigan ta‘rifning mantiqan to‗g‗ri bo‗lishini 
ta‘minlaydigan shartlardan biri hisoblanadi. Agar bu qoida talabi buzilsa, tushunchaga beriladigan 
ta‘rif haddan tashqari keng(masalan, "Fan-bilimlar sistemasi") yoki haddan tashqari tor 
(masalan,"Fan-goyalarda ifoda etilgan bilimlar sistemasi") bo‗lib qoladi. 
Gapda ifodalangan normalar hukmni (mulohazani) ifoda qilishi ham, qilmasligi ham mumkin. 
Masalan, "Urushni targ‗ib qilish qat‘iyan man qilinadi", degan gap normativ fikr, hukmni 

---

296 
(mulohazani) ifoda etmaydi."
Saidov O‗zbekiston Respublikasi fuqarosi sifatida mehnat qilish 
huquqiga ega
", degan fikr esa norma (me‘yoriy qoida) haqidagi hukm (mulohaza) hisoblanadi; 
bunda norma "
O‗zbekiston Respublikasi fuqarolarimehnat qilish huquqiga ega", degan fikrdan 
iborat
"); Shuning uchun ham u mantiqiy qiymatga ega, ya‘ni chin fikrni ifoda etadi. Demak, norma 
haqidagi hukmlar (normativ hukmlar) boshqa hukmlar singari mantiqiy qiymatga ega, ya‘ni chin 
yoki xato fikrni ifoda etadilar. 
Normalar ilmiy bilishda qoidalarni, metodlarni, huquqiy sohada huquqiy normativ hujjatlarni 
(masalan, qonunlarni, kodekslarni, buyruqlarni va Shu kabilar), axloqda-odob normalarini va 
boshqa sohalardagi normativ fikrlarni ifoda qiladilar. Ularning bilishdagi va amaliyotdagi ahamiyati 
ana Shu bilan belgilanadi.