Valeologiya asoslari

V B O B
ALKOGOLIZMNING ORGANIZMGA ZARARLI
TA’SIRI VA UNING ASORATLARI
Spirtli ichiraliklarning inson organizmiga ta’sir etuvchi moddasi
A fsonalardan m a ’ium b o ‘lishicha, vinoni birinchi b o ‘lib XI asrda 
arab alximigi A lbukazes achigan uzu m shirasini haydash y o i i bilan 
olgan ekan. Alkogol so ‘zi — «nozik eruvchi», «yengil», «uchuvchi» 
degan m a ’no larni bildiradi.
O 'rta asrda v rach lar alkogolni organizm ga zararli t a ’sir etishini 
bilganlaridan keyin u n i «ajal suvi» deb atadilar, lekin birinchi nom i 
h a m m a yerda saqlanib qoldi. V ino spirtining kim yoviy nom i — et.il 
spirti, ya’ni etanol. E tan o l, dipolisaxaridlarning achitqi zam burug‘lari 
t a ’sirida parch alan adi. U n in g kim yoviy form ulasi S2N 5O N . Achish 
jaray o n id a boshqa sifatlar: S N 3O N — m etil spirti y a’ni yog‘och spirti 
(zaharli) S N 3N 7O N — propil spirt, S4N 7O N — butil va izabutil spirtlar 
ham hosil bo'ladi. Bu birik m alar suvda yaxshi erishi va q o ‘llansa hidi 
bo'lganligi u ch u n sivush m oylari deb ataladi. U yda tayyorlanadigan
(qo'lbola) spirtli ichim liklarning ham m asi tarkibida an a shunday sivush 
m oylari b o 'lad i, E tan o l — etil spirti — rangsiz, yengil, h ara k a tc h a n
suyuqlik b o 'lib , o 'z ig a xos hidi va ach ch iq t a ’mi bor. U suv va 
y o g 'la rg a yaxshi a ra la sh a d i. 78 g ra d u sd a q a y n a y d i, y a ’ni o so n
b ug'lanad i.
E tanoln ing o rganizm ga t a ’siri bir q a to r fizik, kimyoviy, biologik 
xususiyatlariga bog'liq. U la r quyidagilardan iborat:
— e ta n o l u n iv e rs a l e ritu v c h i: o 'z i h a m su y u q m u h itd a va 
organizm dagi y og 'lard a yaxshi eriydi;
— nerv xujayralariga o 'zig a xos t a ’sir k o 'rsatad i va shu ng a k o 'ra
o dam n ing ruhiy h o latin i o 'zg artirad i;
— organizm ning b a rc h a funksional tizim lariga zaharli (toksik) 
ta ’sir ko'rsatadi.