1 – amaliy mashg`ulot mavzu: To’plamlar va ular ustida amallar. Munosabatlar. Relyatsion algebra. Binar munosabatlarning ko’paytmasi. Funksiya

Ta’rif. 
Agar X to‘plamdagi R munosabat tranzitiv va antisimmetrik bo‘lsa, u holda bu 
munosabat tartib munosabati deyiladi. X to‘plam, unda berilgan tartib munosabat bilan 
birga tartiblangan to‘plam deb ataladi.
Tranzitivlik va antisimmetriklik xossasiga ega bo‘lgan munosabatlar natural sonlar 
to‘plamida “katta”, kishilar to‘plamida “baland”, “keyin turadi” kabilar bo‘lib, ular qat’iy 
tartib munosabatlari deyiladi. Ular 
R: “x>y” 
yoki 
S: “x
ko‘rinishda qisqacha yoziladi. 
X 
to‘plamdagi qat’iy tartib munosabati 
“x
ning grafini aniqlaymiz. Misol sifatida 
X=
{3,1,5,2,4}
 
to‘plamni olaylik. Ko‘ramizki, berilgan munosabatning grafida sirtmoqlar 
bo‘lmaydi va 
x
shartni qanoatlantiruvchi (
x, y
) nuqtalarni 
x 
dan 
y 
ga yo‘nalgan bitta 
strelka birlashtiradi (1-chizma). Natijada 
X 
to‘plam quyidagicha tartiblanadi: 
X=
{1,2,3,4,5}.
 “x < y” 
munosabatning grafigi quyidagidan iborat bo‘ladi: 
G
={(1,2), (1,3), 
(1,4), (1,5), (2,3), (2,4), (2,5), (3,4), (3,5),(4,5)}.
 
Uni 2-chizmada tasvirlaymiz.