Yer usti transport tizimlari

 
10.2 Zanjirli (gusenitsali) traktorlarni yurish qismi. 
Zanjirli traktorlarda yuritgich parallel ikkita berk sharnirli yoki sharnirsiz 
lentalardan iborat bo‘lib traktorni ilgarlanma xarakatlantiruvchi mexanizmdan 
iborat. Zanjir (gusenitsa)li traktorni yurish qismiga zanjirdan tashqari etakchi 
g‘ildirak (yulduzcha), yo‘naltiruvchi g‘ildirak, tayanch g‘ildiraklar, tutib turuvchi 
rolik hamda zanjirni taranlashtiruvchi mexanizmlardan tuzilgan bo‘ladi. 

---

103 
Zanjirli yuritgichlarni g‘ildirakli mashinalar yuritgichlari oldidagi afzalliklari 
shataksirashni hamda tayanch yuzaga tushayotgan bosimni (0,03…0,07 Mpa) 
kamligidir. 
Zanjirli mashinalarni kamchiligi og‘irligi katta, konstruksiyasi murakkab 
metal sarfi ko‘p: remont va texnik qarovlarga xarajatlari ko‘p transport tezliklari
kichikligidir. 
Zanjir bu metaldan tayyorlangan ikki uchi berk bo‘lgan aloxida-aloxida 
zvenolardan iborat bo‘lgan bir-biri bilan barmoqlar orqali tutashtirilgan sharnirli 
lenta. U o‘ta og‘ir va murakkab sharoitlarda ishlaydi. 
Tayyorlanish usuliga qarab zanjirlar quyidagilarga ajratiladi: a) ishlov 
berilmagan bir butan qilib qo‘yilgan; b) shtampovkalangan tarkibli; v) zvenosi 
butun shtampovkalangan. 
Zanjirli traktorlarda osmalar quyidagi turlarda bo‘linadi; a) qattiq; b) yarim 
qattiq; v) egiluvchan (elastik). 
Qattiq osmada egiluvchan element bo‘lmaydi. Bunday osmalar sanoat 
traktorlarida ishlatiladi (trubo o‘rnatadigan, yuklagich v.b.) 
Yarim qattiq osmalar uch yoki to‘rt no‘ktali bo‘ladi (T-130 M, T-4A) 
Elastik osma traktorning asosi ya’ni ostovi tayanch g‘ildiraklari bilan 
egiluvchan elementlaro orqali tutashtiriladi. Bunday osmali traktorlar toifasiga T-
150, DT-75 MV, DT-175 S larni misol qilib ko‘rsatish mumkin. 
G‘ildirakli mashinalarda pnevmatik shinaning axamiyati beqiyos. Pnevmatik
shinani vazifasi tayanch yuza bilan etarlicha ilashishni ta’minlash, g‘ildirakdan 
kelayotgan zarbalarni yumshatish, xarakatlanayotganda ovozni kamaytirish uchun 
xizmat qiladi.