Y. R. Toshmatov, Sh. A. Sulaymonov, G’. O. Mamajanov Namangan-2017

Tarkibida asiklik (ochiq zanjirli) monoterpenlar bo’lgan o’simliklar. 
Kashnich mevasi va efir moyi - Fructus et oleum coriandri 
O’simlikning nomi. 
Kashnich - Coriandrum stivum L. 
Oilasi. 
Sel’derdoshlar - Apiaceae. 
Soyabonguldoshlar - Umbelliferae. 
Kashnich o’simligi bir yillik bo’lib, 
bo’yi 30-70 sm ga etadigan o’t o’simlik. 
Poyasi silindirsimon, mayda qirrali, ichi 
kovak, yuqori qismi shoxlangan. 
Bargi
oddiy, qinli, ildizoldi barglari uzun bandli, uch bo’lakka 
qirqilgan, qirrasi tishsimon kesilgan, poyani o’rta va yuqori qismdagilar esa 
bandsiz bo’lib, ikki - uch bo’lakka ajralgan. 
Gullari
mayda umumiy o’ramasiz, murakkab soyabonga to’plangan. 
Gul kosachasi 5 tishli, meva bilan birga saqlanib qoladi. Tojbargi 5 ta, pushti 

---

22 
rangda, otaligi 5 ta, onalik tuguni 2 xonali, pastga joylashgan. 
Mevasi
- 
yumaloq, qo’ng’ir yoki sarg’ish - kul rang, qo’shaloq donacha. 
Iyun oyida gullab, mevasi avgust - sentyabrda pishadi. 
Geografik tarqalishi.
Vatani Evropaning janubiy qismi, Turkiya, MXD 
da, Ukrainada, Kavkaz, Kuybishev, Voronej va O’rta Osiyoda o’stiriladi. 
Mahsulotni tayyorlash.
Yozning 2 chi yarmida 1 chi soyabondagi 
mevalar pishgandan so’ng yig’a boshlanadi, o’simlik mashinalarda o’rilib, 
bog’lab, qolgan mevalar pishguncha yuqoriga qaratib qo’yiladi. 
Ertalab o’riladi, issiq paytda o’rilsa, mevalar to’kilib ketadi. 
Quritish 
- ochiq yoki berk joylarda uyushtiriladi. Mevalarni hammasi 
pishgandan so’ng, mashinada yanchiladi, elab ajratiladi. 
Mahsulotning tashqi ko’rinishi.
Mahsulot yumaloq shaklli, 
bo’linmaydigan 2 ta bo’lakchadan tashkil topgan, sarg’ish-kulrang, diametri 
4 mm bo’lgan qo’shaloq donachadan iborat. 
Har yarimga mevaning qabariq tomonida sal do’ppaygan 5 ta asosiy 
qovurg’alari va yaxshi sezilmaydigan 6 ta to’g’ri, qo’shimcha qovurg’alari 
bo’ladi. Mevaning xushboy va yoqimli mazasi bor. 
Kimyoviy tarkibi.
0,7-1,5% efir moyi, 10-20% yog’, 11-17% oqsil va 
boshqa moddalar bor. Mevasida GF X bo’yicha efir moyi 0,5% dan kam 
bo’lmasligi kerak.
Efir moyi rangsiz, sarg’ish, tiniq suyuqlik bo’lib xushbo’y hidga ega, 
tarkibida 60-80% linnaol, 5% geraniol va ozroq borneol va boshqa terpenlar 
bor. 
Linnaol miqdori 65% dan kam bo’lmasligi kerak. 

---

23 
Linnaol Geraniol
Ishlatilishi
. Mevasi ishtaha ochuvchi, ovqat hazm qilishni 
yaxshilaydigan, o’t haydaydigan vosita sifatida, bavosil kasalligida, yaralarni 
davolashda ishlatiladi. 
Efir moyi esa
- antiseptik, og’riq, o’t haydaydigan bavosil kasalini 
tuzatishda va farmatsevtikada boshqa dorilarni ta`mini yaxshilashda 
ishlatiladi. 
Kashnich mevasi va efir moyi oziq-ovqat va parfumeriya sanoatida ham 
ishlatiladi. 
Dorivor preparatlari. Damlama va spirtli suvi - Aqua coriandri 
spirituosa. Oshqozon va bavosil kasalliklariga qarshi ichiladigan yig’malar 
(choylar) tarkibiga ham kashnich mevasi kiradi.