ٌ لـَعـَف
Tarjimasi
Qiyosiy
dar.
Tarjimasi
Orttirma
dar
Tarjima
Oddiy
daraja
yaxshiroq
ْنِم ُنَسْحَأ
eng yaxshi
ُنَسْحَأ
yaxshi
ٌنَسَح
ٌ لـِّعـَف
Tarjimasi
Qiyosiy
dar.
Tarjimasi
Orttirma
dar
Tarjima
Oddiy
daraja
yaxshiroq
ْنِم ُدَوْجَأ
eng yaxshi
َوْجَأ
ُد
yaxshi
ٌدِّيَج
yaxshiroq
ْنِم ُبَيْطَأ
eng yaxshi
ُبَيْطَأ
yaxshi
ٌبِّيَط
yumshoqroq
ْنِم ُنَيْلَأ
eng yumshoq
ُنَيْلَأ
yumshoq
ٌنِّيَل
yorug‘roq
ْنِم ُرَيْنَأ
eng yorug‘
ُرَيْنَأ
yorug‘
ٌرِّيَن
torroq, ziqroq
ْنِم ُقَيْضَأ
eng tor
ُقَيْضَأ
tor, ziq
ٌقِّيَض
ٌ لـْعـُف
Tarjimasi
Qiyosiy
dar.
Tarjimasi
Orttirma
dar
Tarjima
Oddiy
daraja
mustahkamroq
ْنِم ُبَلْصَأ
eng
mustahkam
ُبَلْصَأ
mustahkam
ٌبْلُص
shirinroq
ْنِم ىَلْحَأ
eng shirin
ىَلْحَأ
shirin
ٌوْلُح
ٌ لـيـِعـَف
Tarjimasi
Qiyosiy
dar.
Tarjimasi
Orttirma
dar
Tarjima
Oddiy
daraja
ko‘zi o‘tkirroq
ْنم ُرَصْبَأ
eng basir
ُرَصْبَأ
ko‘zi o‘tkir
ٌري ِصَب
go‘zal
ٌليِمَج
baxtli
ٌديِعَس
baxil
ٌليِخَب
sodda
ٌطيِسَب
etim
ٌميِتَي
qambag‘al
ٌريِقَح
saxiy
ٌميِرَك
60
arzon
ٌصيِخَر
aziz
ٌزيِزَع
ajoyib
ٌبيِجَع
ٌ لـْعـَف
Tarjimasi
Qiyosiy
dar.
Tarjimasi
Orttirma
dar
Tarjima
Oddiy
daraja
ho‘lroq
ْنِم ُبَطْرَأ
eng ho‘l
ُبَطْرَأ
ho‘l, yangi
uzilgan
ٌبْطَر
qiyin
ٌبْعَص
oson
ٌلْهَس
ٌ لــِعاـَف
Tarjimasi
Qiyosiy
dar.
Tarjimasi
Orttirma
dar
Tarjima
Oddiy
daraja
moyilroq
ْنِم ُلَيْمَأ
eng moyil
ُلَيْمَأ
moyil
ٌلِئاَم
pokiza
ٌرِكاَب
taniqli
ٌزِراَب
sho‘r
ٌحِلاَم
abadiy
ٌدِلاَخ
mustahkam
ٌتِباَث
nordon
ٌضِماَخ
bo‘shashga
n
ٌرِتاَف
ٌ لـِعـَف
Tarjimasi
Qiyosiy
dar.
Tarjimasi
Orttirma
dar
Tarjima
Oddiy
daraja
kuchliroq
ىَوْقَأ
ْنِم
eng kuchli
ىَوْقَأ
kuchli
يِوَق
oydinroq
ىَلْجَأ
ْنِم
eng oydin
ىَلْجَأ
ochiq-oydin
يِلَج
boyroq
ىَنْغَأ
ْنِم
eng boy
ىَنْغَأ
boy
يِنَغ
ْوَأ
ىَف
vafodor
يِفَو
ىَبْغَأ
ahmoq
يِبَغ
ىَلْعَأ
yuqori
يِلَع
ٌ لـِعـَف
Tarjimasi
Qiyosiy
dar.
Tarjimasi
Orttirma
dar
Tarjima
Oddiy
daraja
baxtsizroq
ْنِم ُسَعْتَأ
eng baxtsiz
ُسَعْتَأ
baxtsiz
ٌسِعَت
iflos
ٌسِنَد
og‘ir,qiyin
ٌجِرَح
quvnoq
ٌلِذَج
iflos
ٌخِسَو
charchagan
ٌبِعَت
ٌ لـِعاَف
Tarjimasi
Qiyosiy
dar.
Tarjimasi
Orttirma
dar
Tarjima
Oddiy
daraja
ahamiyatliroq
مّهَأ
ْنِم
eng ahamiyatli
مّهَأ
muhim
ماَه
دَجَأ
jiddiy
داَج
رَضَأ
zararli
راَض
61
رَحَأ
issiq
راَح
قَشَأ
mashaqqatli
قاَش
رُمَأ
achchiq
رُم
يَحَأ
tirik
يَح
Savollar:
1) Qanday sifatlarga asliy sifat deyiladi va ularning qoliplarini ayting?
2) Nisbiy sifatlar qnday yasaladi?
3) Sifatlarning orttirma darajasi qnday qolip orqali yasaladi, misollar bilan
keltiring?
4) Sifatlarning qiyosiy darajasi qnday qolip orqali yasaladi, misollar bilan
keltiring?
Adabiyotlar:
16.
J. Jalolov. “chet tilini o‘qitish metodikasi”, “O‘qituvchi” nashriyoti.
1996. 14-bet
17.
Lebedev V.V “Arabskaya grammatika ” M. 2007
18.
Dubinina.N.V , Kovirshina.N.B “Uroki arabkogo yazika” M. 2004
19.
Abdussamad Gammuh. “Arabskiy yazik v dialogah” M. 2006
20.
lyaxovidskiy.M.V “Metodika predpodavaniya in. yazokov” M. 1981
Ma’ruza № 10
Arab tili darslarida “Yarim, o‘rta, me’yor, markaz ma’nolarida
ishlatiladigan so‘zlar” mavzusini bayon etish usuli
Darsning o‘quv maqsadi: arab tili darslarida insonning yoshini anglatuvchi
atamalarni misollar bilan berish, tug‘ilgan chaqaloq, uning bolalik, o‘spirinlik,
yigitlik, voyaga yetgan, erkaklik va qarilik davrlari haqida ma’lumot berish.
Tayanch iboralar:
1) Yarim;
2) O‘rta;
3) Me’yor;
4) Markaz;
5) O‘xshash;
Asosiy savollar:
1) mazkur mavzu konspekt tuzish yo‘llari;
2) bu mavzuni o‘tishda ishlatiladigan ko‘rgazmali qurollar;
3) mavzuni o‘tishda foydalaniladigan pedtexnologik usullar.
Barcha tillarda bo‘lgani kabi arab tilida ham “yarim, o‘rta, me’yor, markaz”
ma’nolarida ishlatiladigan so‘zlar mavjud. Bu so‘zlar o‘zidan keyingi kelgan so‘z
bilan izofa hosil qiladi.
yarim, o‘rtasi
ٌ ف ِصَتْنُم
yarim, o‘rtasi
ٌِن
ٌْص
ٌ ف
62
yarim,
o‘xshash
ٌ هْبِش
o‘rtasi, markazi, me’yori
ٌَو
ٌَس
ٌ ط
ٌ
ٌَأ(
ٌْو
ٌَس
ٌ طا
)
Misol:
shahar markazida
ةنيدملاٌطسوٌيف
ٌ
sho‘lning o‘rtasi (yarmi)
قيرطلاٌطسو
“ طسو –o‘rta” (ko‘p: طاسوأ ) so‘zining muannasi “ ىطسو ” bo‘ladi. M:
O‘rta Osiyo
ىطسولاٌايسآ
o‘rta asrlar
ىطسولاٌنورقلأ
o‘rta tabaqa
ىطسولاٌةقبطلأ
oyning o‘rtalari
رهشلاٌطاسوأ
Afrikaning markaziy viloyatlari
ايقيرفإٌطاسوأ
o‘rta yo‘l
يطسولاٌليبسلا
tijorat doiralari
ةيراجتلاٌطاسولأأ
diplomatik doiralar
أ
ةيسامولبدلاٌطاسوألأ
Men yo‘lning yarmida charchadim
va biroz daraxt soyasi ostida dam oldim.
فٌلايلقٌتحرتساوٌقيرطلاٌطسوٌيفٌتبعت
ٌلظٌي
ٌةرجشلا
Narsalarning
eng
yaxshisi
o‘rtachasidir (me’yoridir)
اهطسوأٌءايشلأاٌريخ
“ طيسو - o‘rta ” so‘zi (ko‘pligi: ءاطسو - vositachi) yoshni belgilashda ham
ishlatiladi. Masalan:
o‘rta yosh
طيسولاٌرمعلا
“ طسو ” fe’lining oxiriga “
ن
” qo‘shilishi bilan “
نطسو
” fe’li hosil bo‘ladi va u
“o‘rta o‘ringa o‘tkazmoq, markaziy o‘ringa o‘tkazmoq” ma’nosini anglatadi. 5-
bobda “
نطسوت
”- markazga, o‘rtaga o‘tirmoq ma’nosini anglatadi.
“فصن” – “yarim” so‘zi
فصن
ةركلا
- yarim
shar
فصن
حافتلا
- olmanin
g yarmi
فصن
يونس
- yarim yil
(olti oy)
فصن
يرمع
- yoshim
ning yarmi
فصن
يرهش
- yarim
oylik
فصن
سردلا
- darsnin
g yarmi
فصن
ةركفلا
- fikrning
yarmi
فصن
حيطبلا
- tarvuzni
ng yarmi
فصن
يسنرف
- yarim
fransuz
فصن
ةرئادلا
- yarim
doira
فصن
فيغرلا
- obinonni
ng yarmi
فصن
ةعاسلا
- yarim
soat
63
ةسماخلا
ةعاسلا
فصنلاو
-
soat besh yarim
فصن هرمع لفط اهل
يونس
- Uning yarim yillik (olti
oylik) bolasi bor
ءلاؤه نيب سلجت
اهرمع ةبيبطلا ءاسنلا
ةفصن
-
Bu ayollar orasida o‘rta
yasharli vrach o‘tiribdi
ةرجشلا فصن سباي
- Daraxtning
yarmi
qurigan
“
فصن ” so‘ziga “ -
ي ” nisbiy sifat qo‘shimchasi qo‘shilsa, “yarimta” ma’nosini
anglatadi:
يفصن لاثمت
- odamning
beligacha,
yarimta haykal, byusti
فصنلا ردقب
- yarim
razmerda(hajmda)
فصن ىتح ءولمم حدق
ه
ءاملاب
- yarmigacha suv bilan
to‘lgan stakan (qadah)
لولحلا فاصنأ
- qarorning
yarim
yechimi
“
فصتنم ” – yarim, o‘rta
فصتنم
ٌ
ةايحلا
hayotni
ng yarmi
ٌيف
وليأٌفصتنم
ل
sentyabrni
ng o‘rtasi
فصتنم
ٌ
راهنلا
kunning
yarmi
ٌفصتنم
ليللا
tunning
yarmi
“
ٌهبش ”-yarim, o‘xshash
“
هبش” so‘zi yarim, o‘xshash ma’nolarida qo‘llaniladi. Masalan:
ةريزجلاٌهبش
yarim orol
ءاملابٌءاملاٌنمٌهبشأ
Suvning ikki tomchisi
kabi o‘xshash
ةنطلسوٌنميلاٌعقت
ٌ
نامع
ٌ
ٌةيبرعلاٌ تاراملإاوٌ رطقو
لاٌةريزجٌهبشٌيفٌةدحتملا
برع
Yaman,
Ummon
Sultonligi
va
BAA
Arabiston yarim orolida
joylashgan
بشٌ يفٌ اضيأٌ رطقٌ عقت
ٌه
ةريزجلا
Qatar
ham
yarim
orolda joylashgan
“
هبش” o‘zagidan “ةهبش” so‘zi yasalgan. Masalan:
ةهبشلاٌتحت
shubha ostida
64
“Bu qaysi fasl?” usuli
Talabalar navbat bilan stol ustidagi yozuvi teskari qo‘yilgan qog‘ozlarni oladilar.
Unda “ ... fasli qaysi oydan boshlanadi? ” degan to‘rt fasl haqidagi savollar yozilgan.
Masalan:
Savol: Bahor fasli
qaysi
oydan
boshlanadi?
أٌ نم
ٌلصفٌ ئدتبيٌ رهشٌ ي
؟عيبرلا
Javob: Bahor fasli
mart
oyidan
boshlanadi.
شٌ يفٌ عيبرلاٌ لصفٌ ئدتبي
ٌره
راذآ
deb javob beradi va stolning ustidagi yozuvlar orasidan “
راذآ ” so‘zini olib
ko‘rsatadi. Keyingi savollarga ham shu yo‘sinda javob beriladi.
فٌفيصلاٌلصفٌئدتبي
ناريزحٌرهشٌي
لوليأٌرهشٌيفٌفيرخلاٌلصفٌئدتبي
يناثلاٌنيرشتٌرهشٌيفٌءاتشلاٌلصفٌئدتبي
Keyingi savollar fasllarning nechtaligi va qaysi oylardan iboratligi haqida
bo‘ladi:
؟عيبرلاٌلصفٌنوكتيٌرهشأٌةيأٌنم
ٌوٌناسينوراذآٌيهوٌرهشأٌةثلاثٌنمٌعيبرلاٌلصفٌنوكتي
رايأ
وكتي
ناريزحٌيهوٌاضيأٌرهشأٌةثلاثٌنمٌفيصلاٌلصفٌن
ٌ
ٌزومتو
بآو
يرشتوٌلوليأٌيهوٌرهشأٌةثلاثٌنمٌفيرخلاٌلصفٌنوكتي
ٌلولأاٌن
يناثلاٌنيرشتو
كوٌلولأاٌنوناكٌيهوٌرهشأٌةثلاثٌنمٌءاتشلاٌلصفٌنوكتي
ٌنونا
طابشوٌيناثلا
Javobning qo‘yidagi 2-variantidan ham foydalanish mumkin:
صفٌنوكتي
ثٌنمٌعيبرلاٌل
ٌةثلا
رهشأٌ لوطٌ رمتسيٌ وهوٌ رهشأ
ٌ
رايأوٌناسينوراذآ
Bahor fasli uch oydan
iborat va u mart, aprel,
may
oylarida
davom
etadi.
Qolgan uch fasl ham shunday usulda bayon etiladi. Bu usul talabalarga 4 fasl
haqida so‘zlab berish ko‘nikmalarini shakllanishiga yordam beradi.
“Yil fasllari” mavzusini o‘tish usuli
Quyida tavsiya etiladigan usul mazkur mavzuni o‘tishda samarali bo‘ladi:
65
O‘qituvchi
rasmda ko‘rsatilgan
shakldagi
doirani
chizib, uni to‘rt qi-
smga bo‘ladi va har
bir
raqamlangan
bo‘laklarga
fasllarning nomlarini
yozadi.
Cho‘ntak
daftarchasiga
o‘xshatib tayyorlana-
digan
ushbu
ko‘rgazmali
qurolning
ustidan
yopiladigan
karton
qog‘ozdan “qopqoq”
qilinadi.
Kerakli
faslning “qopqog‘i”
ochilganda,
uning
ortida shu faslning
xususiyatlari
arab
tilida bayon etilgan
bo‘ladi
Fasllarning xususiyatlari quyidagicha:
1
-
ديلجلاو جولثلا هيف بوذت ةنسلا لوصف لمجأ وه عيبرلا
لابجلا سبلتو يوتشلا اهمون نم ةعيبطلا هيف ضهنتو.راحبلاو رهنلأاو
يف هنم لوطأ رايأ رهش يف رهنلاو ءارضخلا اهسبلام لوهسلاو
.ناسين
2
-
ءامسلاو ليمج سقطلأ مومعلا هجو ىلع فيصلا
نمز وه فيصلا.ةرارح ةنسلا رهشأ رثكأ ناريزحو زومت ارهشو.ةيفاص
.اندلاب يف سانلا ريثكل ةيونسلا ةلطعلا
3
-
رفصت هيف.هدوعرو هقوربو هحايرو هراطمأب روهشم فيرخلا
وهو.ةيبونج دلاب ىلإ رويطلا رجاهت فيرخلا يف .راجشلأا قاروأ
مسوم
يف ةساردلا ئدتبت فيرخلا يف .لدتعم هيف وجلاو هكاوفلا
.تاعماجلاو سرادملا
4
-
ناتسكبزأ لامش يفو هجولثو هدربب روهشم وهف ءاتشلااما
ادرب ةنسلا رهشأ رثكأو .رفصلا تحت ةجرد نيرشع يف عيقصلا غلبي
.يناثلا نوناك يه
66
Mazkur usul ixchamligi, unda hamma fasllar to‘g‘risidagi ma’lumotlarning
jamlanganligi bilan ajralib turadi.
Savollar:
1) mazkur mavzuni o‘tishda siz qanday usullardan foydalangan bo‘lardingiz?
2) Bu mavzuni o‘tishda qanday chizma jadvallardan foydalanish mumkin?
3) Ana shu mavzuni o‘tish konspektini tuzish to‘g‘risida fikringiz/
Adabiyotlar:
1) Xolidov.B.Z “Uch. Ar. yaz” T. 1961
2) Ibrohimov.N, Yusupov M “Arab tili grammatikasi” T. 2004
3) Lebedev V.T, Tyureva L.S “prak. Kurs L A Ya” M. 2005
Ma’ruza № 11
“Arab tilida yosh munosabatlarini anglatuvchi atamalar”
mavzisini o‘tish usuli
Darsning o‘quv maqsadi: arab tili darslarida yarim, o‘rta, me’yor, markaz
ma’nolarini anglatuvchi so‘z va iboralarni misollar bilan berish, bu so‘zlarning
arab tilini o‘rganisgdagi ahamiyati, mazkur so‘zlarning gapdagi o‘rni haqida
ma’lumot berish.
Tayanch iboralar:
1)
عيضر
2)
يبص
3)
باش
4)
لجر
5)
لهك
6)
زوجع
Asosiy savollar:
1) bolaning tu’gilgandan to balog‘atga yetkungacha bo‘lgan davrlarining
arabcha nomlari;
2) balog‘at yoshidan yigitlik yoshigacha bo‘lgan davrning arabcha nomlari;
3) yigitlik yoshidan to qarilik davrigacha bo‘lgan vaqtning arabcha nomlari;
4) mazkur mavzuning tarbiyaviy ahamiyati.
Arab tili darsliklarida زوجع ،لهك ،لجر ،ملاغ ،ةيبص ،يبص ،تنب ،ىتف ،باش ،ديلو ،لفط
خيش ،ةأرم so‘zlari ko‘p qo‘llaniladi, lekin u so‘zlarni o‘g‘il va qizlarning, erkak va
ayollarning necha yoshga taalluqli ekanligi haqida izohlar berilmagan. Lekin arab
tilidan dars berayotgan o‘qituvchilar hamda arab tili ixlosmandlarini ham bu
muammoning yechimi yoo‘qligi qiynab keladi. Dars jarayonida va darsdan
tashqari mashg‘ulotlarda ham talabalar bu mavzu haqida ko‘p savollar bilan
murojaat qiladilar. Yuqoridagi so‘zlarni izohlashdan oldin insonning tug‘ilgan
chog‘idan toki rihlatga ketgungacha bo‘lgan davrlar ketma-ketligini aniqlab olish
zarur. O‘zbek tilida ona qornidagi bolani “xomila”, tug‘ilgandan keyin
“go‘daklik”, “Chaqaloqlik” undan keyin “emizaklik” (murg‘ak), “bolalik”, so‘ngra
“o‘spirinlik, “yoshlik” (bolig‘lik), “qizlik”, “juvonlik”, “ayollik”, “qarilik” –
67
keksalik davrlari borligi aniq. Lekin o‘zbek tilida ham insonning qaysi davri necha
yildan iboratligi haqida aniq ma’lumot yo‘q. Arab tilida insonning tug‘ilib o‘sib,
voyaga yetishi, qarib keksalikka tomon boishi masalalariga ayonlik kiritish uchun
Arab filologiyasi kafedrasida arab tilidan dars berayotgan misrlik o‘qituvchi
Badriddin al-Husayn Ato yordamida yuqoridagi masalalarga aniqlik kiritish
maqsadida biroz izlanish olib bordik. Ana shu izlanishlar natijasi quyidagi
tablisada berilgan:
Inson
hayoti
davri
nomlarini
ng ketma-
ketligi
Tarjimasi
Yos
h
Do'stlaringiz bilan baham: |