Jo`rayeva A

Pre-mRNK ning protsessingi. 
Pre-mRNK dagi axborot saqlamaydigan 
qismlar ekzo- va endonukleaza deb ataluvchi ribonukleazalar yordamida amalga 
oshadi. Ular 5¹ -uchidan boshlab fosfodiefir bog`larini gidrolizlaydilar va pre-
mRNK dan tayyor mRNK ning zarur qismini qoldiradi. Agar pre-mRNK tarkibida 
uzilgan genlardan iborat transkriptondan olingan bo`lsa, unda pre-mRNK ning 
ichki qismida joylashgan intron (axborot saqlamaydigan qism) kesib tashlanadi. 
Qolgan ekzonlar esa maxsus RNK-ligazalar yordamida bitta zanjirga tikiladi. 
Natijada transkriptsiyadan keyingi polipeptid zanjirni kodlovchi uzluksiz genlar 
qayta tiklanadi. Keyin shu yerda, ya’ni yadroning o`zida hosil bo`lgan mRNK 
ning 5¹- va 3¹- uchlarining modifikatsiyasi amalga oshadi. mRNK ning 5¹ - uchiga 
“qalpoq” yoki “KEP” deb nomlanadigan oligonukleotid ulanadi. Bu “qalpoq” 2 
yoki 3 ta metillangan nukleotiddan iborat. Bunday metillangan “qalpoq” mRNK ni 
5¹-ekzonukleza ta’siridan himoya qiladi. 
Eukariotlarda mRNKning 3¹- uchiga taxminan 200 nukleotiddan iborat 
poliadenilli fragment – poli (A) birikadi. Birikish poli (A)-polimeraza yordamida 
amalga oshadi. Bu poli (A) – fragment mRNK ning yadrodan sitoplazmaga 
o`tkazilishi uchun zarur. 
Pre-rRNK ning protsessingi. Pre-rRNK rRNK ning transkriptoni joylashgan 
yadrochada hosil bo`ladi. Protsessing natijasida pre-rRNKning yarmidan sal 
ko`prog`i qoladi. rRNK ning bir qism nukleotidlari asoslarning metillanishi 
natijasida modifikatsiyaga uchraydi. Yetilgan rRNK sitoplazmadan kelgan 
ribosoma oqsillari bilan yadroda ribosomaning kichik va katta subbirliklarini hosil 
qiladi. 
Pre-tRNK ning protsessingi. Pre-tRNK xromosoma DNK sining turli 
joylarida hosil bo`ladi va yetilgan tRNK ga nisbatan taxminan 40 tacha ko`p 
nukleotid tutadi. Ribonukleazalar yordamidagi protsessingda ortiqcha nukleotidlar 
ajratiladi va shundan so`ng tRNK asoslarining metillanishi amalga oshadi. 
Metillanish tRNK ning nukleazalar ishtirokida parchalanishdan saqlaydi. Oxirgi 
yetilgan tRNK maxsus uchta nukleotid (aktseptor zona) – SSA bilan maxsus RNK-
polimeraza ishtirokida birikadi. 
Yetilgan RNK larning yadrodan sitoplazmaga o`tishi. Prokariotlardan farqli 
ravishda eukariotlarda yadroning membranasi mavjud bo`lib, oqsil sintezi 
bo`ladigan joy sitoplazmaga u orqali tayyor RNKlarni yetkazish zarur bo`ladi. 
Hamma yetilgan RNK lar yadrodan sitoplazmaga oqsillar bilan kompleks holatida 
o`tkaziladi va bu oqsillar RNK ni zararlanishdan himoya qiladi hamda tashilib 
o`tishini amalga oshiradi. mRNK o`ziga xos “axborot tashuvchi” ma’nosini 
beradigan informofer oqsili bilan bog`lanadi. Bu oqsil bilan birga RNK 
aminokislotalardan oqsil sintezlanadigan yoki translyatsiya boradigan sitoplazma 
ribosomalariga yetkazilib beriladi.