Toshkent davlat universiteti falsafa fakulteti sotsiologiya bo

2. Monitoring tadqiqotlarni holati va ishlatganlik darajasi 

---

167 
Voqealarni rivojlanish munosabati doimiy nazoratda va ob'etni zarur 
parametlari o‗zgartirilganda, katta axborot jadvali to‗planganda katta 
monitoring turiga ko‗ra ilmiy tadqiqotlarga talab yuzaga keladi. Bunday 
monitoring tizimlarga avval meteorologiya va seysmologiyada duch 
kelindi. 
Hozirgi vaqtda bunday tizimlar statistika, bank ishi, birja, 
kosmonavtika, mudofaa, ishlab chiqarishda keng ko‗lamda qo‗llanilmoqda. 
Sotsiologiyada 
monitoring 
tadqiqotlar 
uslubiyoti 
va 
amaliyoti 
ekologiyadan o‗tdi. Dinamikaning monitoring tadqiqotlarida va ekologik 
holatlarda sifat va miqdoriy ko‗rsatkichlar ustida kuzatishlar olib borildi. 
Bunday tizimlarni barcha komponentlari haqida ma'lumotlar jamlamasi 
yaratildi. Bizning respublikamizda bunday tadqiqotlar Orolbo‗yi 
mintaqasidagi ekologik muammolar munosabati bilan 90 – yillarni 
boshlarida katta ko‗lamda olib borildi. Katta hajmdagi ma'lumotlar 
jamlanmasi yig‗ildi. 
Sotsiologik tadqiqotlar Markazi ham 1989 – 92 yillarda Orolbo‗yi 
ekologik tangligi oqibatlarini o‗rganishda qatnashdi. 
Monitoring yaratishdagi ishlar qo‗llanilmagan bo‗lsada, monitoring 
o‗lchovlar yaratish g‗oyalari aynan fundamental sotsiologik tadqiqotlar 
olib borilayotganda paydo bo‗ldi. 
Sotsiologik tadqiqotlarga monitoring turi bo‗yicha jamoat fikrini 
dinamik o‗rganish ham kirdi. Monitoring qo‗llovchi Gellap Instituti 
hisoblanadi. Rossiya Federatsiyasida ham asosan monitoring turi 
qo‗llanilmoqda. Rossiyada sotsiologik tadqiqoilarni koordinatsion markazi 
akad. T.I. Zaslaveskaya boshchiligidagi Rossiya Sotsiologiya Markazi 
sanaladi. 1994 yildan beri Moskvada turli ijtimoiy muammolar bo‗yicha 
natijalar e'lon qilinuvchi «monitoring axborot byulleten»ni nashr qilib 
kelinmoqda. 
Ba'zi rivojlangan davlatlarda va MDH da ta'lim sohalarida 
monitoringni yaratish va qo‗llash bo‗yicha qiziq natijalar olindi. 
Bizning mamlakatimizda ham mustaqil bo‗lganimizdan so‗ng 
sotsiologik monitoring yaratish bo‗yicha ishlar boshlab yuborildi. Xususan 
ToshDU sotsiologik markazi va Oliy ta'lim vaxirligi tomonidan Oliy ta'lim 
monitoringini uslubiy asosini yaratish yo‗lida ishlar olib borildi.