Samarqand iqtisodiyot va servis

hajmining
harakatdagi indeksi – nisbiy ko‘rsatkich, 
ya’ni ayni paytda muomilada bo‘lgan sanoat mollarining ishlab chiqarish 
harakteristikasi. 
SIF»(«Cost. lnsuranct, Frtiqlrt) – Xalqaro savdoda mahsulotlarni olish va 
ular uchun to‘lovlarni amalga oshirish tartibidagi tijoriy sharoitlar yaratuvchi 
tashkilot. SIFlar xalqaro bozorda mahsulotlarning sotuvdagi bahosini barqaror 
ushlash, ularni sug‘urtalash va portlargacha transportirovka 
qilish
faoliyati bilan 
shug‘ullanishadi. 
Siyosiy narx – narx, u yig‘imdagi mavjud narxlar axboroti va 
indeksatsiyalangan baho o‘rtasida taqqoslanib, chiqariladigan narx. 
SPOT – mahsulotlarni nakd pul orqali biror summada sotish va harid 
qilish
uchun kelishish. Bu kelishish tezda bajariladigan ish. 
Savdo foydasi – tovarlarni iste’molchiga yetkazishda sotib olish bahosi bilan 
sotish o‘rtasidagi farq 
hisobga
olinadigan foyda. Savdo foydasining o‘sishi-savdo 
ishining moddiy bazasini mustahkamlashga
ham
bog‘liq. 
Savdo - harid 
qilish
borasidagi musobaqalashuv shakli; mahsulotni 
oluvchilarga go‘yo konkurs shaklida ta’riflab sotish. Chet el firmalari orasida bu 
yo‘l bilan mahsulotni ko‘z-ko‘z 
qilish
xalqaro darajaga chiqqan. Bunday 
tenderlarda ochiq (
qiziqqan
kompaniyalarga barcha mahsulotlari ta’rifini keltirish) 
va yopiq (faqat dunyoning mashhur kompaniyalariga mahsulotlarini ta’riflash) 
usullari mavjud.
Tashqi savdo balansi – eksport (mamlakatdan chiqariladigan mahsulot va 
xizmat bahosi) va import (chetdan mamlakatga kiritiladigan mahsulot va xizmat 
bahosi) o‘rtasida pul shaklida ifodalangan nisbat. Savdo balansi ikki turga 
bo‘linadi: aktiv balans – eksport importdan ortiq bo‘lishi va mamlakatga 
tashqaridan oqib kelishi, moliyaviy ahvol faollashadi, passiv balansda esa import 
eksportdan ustun, mamlakatdan valyuta chiqib keta boshlaydi, moliyaviy ahvol 
zaiflashadi. Shuningdek, eksport va importdagi mahsulot va xizmatlar bahosini 
tenglashtirib turuvchi Netto balans 
ham
bor. 
Tashqi 
qarz
– davlatning xorijiy mamlakatlar 
qarz
beruvchi bank va 
moliya muassasalaridan zayom va kreditlar olishi, natijasida paydo bo‘lgan 
qarzi
. 
Bu borada mutaxassislar kapital va kundalik deya ataluvchi davlat 
qarzlari
mavjudligini aytishadi. 
Hozirgi
kunda ko‘pgina mamlakatlarning tashqi 
iqtisodiyotdagi 
qarzi
ancha oshgan, «bu esa ular uchun 20-30 % lik yillik 
daromadini shu 
qarzni
to‘lashga jalb etishlariga to‘g‘ri kelmoqda». 
Tashqi savdoni kreditlash – pul vositalarini, tovar va xizmatlarni ma’lum 
foiz to‘lab 
qaytarib
berish sharti bilan ma’lum muddatga 
qarzga
berish. Bu Xalqaro
pul ayirboshlashda asosiy vositalardan sanaladi. 
Tashqi savdo kreditlari eksportli va importli shakllarda bo‘lib, u firma yoki 
korxonalarga 
qisqa
(1 yilgacha), o‘rta (2 yildan 7 yilgacha) va uzoq muddatlarga 
beriladi. 

---

198 
Turmush xo‘jaligini globallashtirish – mamlakatlar, 
hududlar
va firmalar 
o‘rtasida turli iqtisodiy aloqalar taraqqiyotini yaxlit dunyo xo‘jaligi tarzida 
joylashtirish. 
Tovar dempingi – tovar, mahsulot narxlarining xalqaro kamsitilishi. Bunda 
eksport bilan shug‘ullanadigan firma ayrim mamlakatlarda o‘zining molini boshqa 
yordamchilarga nisbatan arzon baholarda sotadi. 
Takomillashgan investitsiya kapitali – pul vositasi, ya’ni 
qurilish
(yuksalish, ta’mirlash, zamonaviylashtirish) uchun va investor kiritgan mablag‘ 
hisobidan
o‘sha ob’ektni texnologiya – va zarur uskunalar bilan ta’minlashdagi 
yirik kapital. Bu sarmoya korxona yoki tashkilot uchun aktiv sanalgan mablag‘dir. 
Tovar ayirboshlash