A b d u m a jid m a d r a im o V g a V h a r fu z a IL o V a manbashunoslik

11.4. Manbashunoslikka oid adabiyotlar tahlili
Bizning tarixim iz j u d a boy, y o z m a yodgorliklarim iz k o ‘p bo'lishiga 
q aram ay , o ‘z m a d a n iy m erosim izni b u tu n boyligini n am oyish etadigan, 
unin g o 'z ig a xos xususiyatlari va j a h o n m a d an iy ati xazinasiga hissa b o ‘lib 
q o ‘shilganlarini a lo h id a k o ‘rsatad ig an m a n b a s h u n o s lik fani so h a sid a
yaratilgan m u k a m m a l darslik va q o ‘lla n m a g a ega em asm iz. Y u rtim izd a 
tarix fani sohasida olib boriigan deyarli u c h m ing yildan u z o q ro q davr 
d av o m id a to 'p la n g a n tajriba hali u m u m lash tirilg an i yo'q .
H o z i r c h a m a v j u d d a r s l i k va q o ‘l l a n m a l a r i c h i d a a k a d e m i k
B .A h m e d o v n in g “ 0 ‘z bekiston tarixi m a n b a l a r i ” darsligining ikkinchi 
n a s h r i n i e n g m u k a m m a l d e b t a n o l i s h i m i z m u m k i n . Q i m m a t l i
m a ’lu m o tla r ja m la n g a n i bilan ajralib tu rg a n bu asar bizning darslik u c h u n
asos b o 'lib xizm at qildi.
A .H a b ib u lla y e v n in g “A d ab iy m a n b a s h u n o s l i k va m a t n s h u n o s l i k ” 
q o 'lla n m a s id a h a m q a to r ijobiy xususiyatlar mavjud b o'lib, ulardan tarixiy 
m a n b a sh u n o slik b o 'y ic h a darslik tu z ish d a foydalanish m u m k in .
A .A .M a d ra im o v to m o n i d a n tuzilgan “ M a n b a sh u n o slik d a n m a ’ruzalar 
m a j m u a s i ” d a ilk b o r a r a b , fors va t u r k tilid a g i ta r ix iy m a n b a l a r
xususiyatlarini xarakterlashga harak at qilingan va m a n b a la r to'g'risidagi 
m a ’lu m o tla r m a n b a n o m i ostida berilishi bilan ajralib turadi.
M . H a s a n o v «Sharq q o 'ly o z m a la rin i tavsiflash va Fihristlash» nom li 
risolasida (2004) m agistrantlarni ushbu j a r a y o n bilan tanishtiradi.
A .M a d r a i m o v va G . F u zailo v a tu z g a n “Tarixiy m a n b a s h u n o s l i k ” 
(2006) o 'q u v q o 'lla n m a s i bakalavriat talabalari u c h u n m o 'lja lla n g a n . 
Q o'llanm adagi m an b alar to'g'risidagi m a ’lu m o tla r asosan B.A hm edovning
112

---

“ 0 ‘zbekiston tarixi m a n b a la ri” (2001) q o 'lla n m a s id a n keltirilgan. Undagi 
m a ’l u m o t l a r m a ’l u m d a r a j a d a t o 'l d i r i l g a n b o ' l i b , o ' q u v j a r a y o n i
x u su siy atlarin i hisobga o lg a n i bilan ajralib t u r a d i . B u n d a n ta sh q a ri 
q o 'l l a n m a d a birinchi b o r m a n b a la rn i o 'rg a n ish va o'rg a tish usullari bayon 
etilgan, Alisher N avoiyning tarixiy asarlari, T u r k is to n n in g C h o r Rossiyasi 
mustamlakachiligi, s h o 'ro va mustaqillik davri m anbalari tavsifi keltirilgan, 
arab, fors va o 'z b e k tillaridagi y o z m a m a n b a l a r xususiyatlari alo h id a- 
a lo h id a tushuntirilgan.
M a n b a s h u n o s lik fani k o 'p asrlik a n ’a n a g a ega b o 'ls a - d a , yurtim iz 
m anbashunosligi yuqorida zikr etilgan asarlarda u m um lashtirishga harakat 
qilindi. M a n b a s h u n o s lik n i o 'rg a n is h u c h u n b irinchi galda tarixga oid 
ilmiy ta d q iq o tla r , y o z m a y o d g o rlik la r n a s h rla ri va b irla m c h i y o z m a
m a n b a la r bilan bevosita ishlashga to 'g 'ri keladi. Bu s o h a d a Y a .G 'u lo m o v ,
B .A .A hm edov, A . O '.O 'r i n b o y e v kabi yirik o lim la r asarlari, O ' z R FA 
Abu R ay h o n Beruniy no m id ag i S h a rq sh u n o slik institutida saqlanayotgan 
q o 'ly o z m a la r tavsifini o 'z ichiga olgan 11 jildlik m onografik katalog h a m d a
maxsus katalog — fihrist, ta d q iq o tla r b o 'lg 'u s i m a n b a s h u n o s la r u c h u n
n a m u n a b o 'lib x izm at qilishi m u m k in .
T a l a b a l a r y o r d a m c h i m a n b a s ifa tid a e n s i k l o p e d i k q o m u s l a r d a n
foydalanishi m u m k in .
M a n b a s h u n o s lik n i yaxshi egallash u c h u n ta la b a bir ne c h a til, ayniqsa 
arab yozuvidagi o 'z b e k til va g 'a rb tillaridan ingliz, n em is va fransuz 
tillaridan birini yaxshi bilishi kerak. Bu s o h a d a rus tili h a m m a ’lum 
m avqega ega.